Kano, tek taraflı kürekle (pagay) çekilen, genellikle hafif ve portatif yapıya sahip, düz tabanlı bir teknedir. Sözcük, Karayip dillerindeki kenu kelimesinden türetilmiş; İspanyolcaya canoa, Fransızcaya canoë, oradan da Türkçeye geçmiştir. Dünyada bilinen en eski kano, MÖ 8200–7600 yılları arasına tarihlenmekte olup Hollanda’da bulunmuştur ve müzede sergilenmektedir. Danimarka’da ise MÖ 5300–3950 tarihli ağaçtan oyma kano örnekleri tespit edilmiştir.

Tarihçe

Kano, tarih öncesi dönemlerden itibaren çeşitli toplumlar tarafından ulaşım amacıyla kullanılmıştır. Özellikle Kızılderililer tarafından kayın ağacı kabuklarından yapılan ve çalkantılı sularda kullanılan tekneler, modern kano tasarımının temelini oluşturmuştur.

Modern kano sporu, 19. yüzyıl ortalarında İskoçyalı John McGregor tarafından geliştirilmiştir. 1865 yılında İngiltere’de ilk kano kulübü kurulmuş, ardından 1880’de Amerikan Kano Derneği, 1900’de Kanada Kano Derneği ve 1924’te merkezi Floransa’da bulunan Uluslararası Kano Sporu Temsilciliği faaliyete geçmiştir. 1936 Berlin Olimpiyatları'nda kano yarışmaları ilk kez olimpiyat programına alınmış, kadın sporcuların katılımı ise 1948 yılında başlamıştır. 1972 Münih Olimpiyatları’nda slalom yarışmaları da olimpik branş olarak yer almıştır.

1946 yılında kurumsal olarak yeniden yapılandırılan Uluslararası Kano Federasyonu (ICF), olimpik ve olimpik olmayan yarışmaların organizasyonundan sorumlu olmuştur.

Türkiye’de Kano Sporu

Türkiye’de kano sporu, 1990’lı yılların başlarında yabancı sporcular aracılığıyla tanıtılmış ve rafting ile birlikte uygulanmaya başlanmıştır. 1993–94 öğretim yılında Marmara Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu bünyesinde ilk kez akademik ders olarak yer almıştır. Kano faaliyetleri, 1994 yılında Kürek Federasyonu’na bağlanmış, artan ilgi ve katılım üzerine 2002 yılında “Kano ve Rafting Federasyonu” kurulmuştur. 2008 yılında ise rafting branşından ayrılarak yalnızca kano branşına odaklanan Türkiye Kano Federasyonu kurulmuştur. Türkiye, toplamda yedi ayrı branşta Avrupa ve Dünya şampiyonalarına katılmıştır.

^{Kano Sporu Yapan Grup (Pexels)}

Kano Türleri

Kano, kullanım alanı, teknik yapı ve yarışma disiplinine göre çeşitli türlere ayrılır. Bu türler hem sportif hem de geleneksel kullanım biçimleri bakımından farklılık gösterir.

Açık Kanada Kanosu

Üstü açık, simetrik ve geniş tabanlı yapısıyla öne çıkar. Bu tekneler genellikle iki kişilik olup iç hacimleri eşya taşımaya da elverişli şekilde tasarlanmıştır. Tek taraflı kürek (pagay) ile çekilen bu kano türü, göl, nehir ve gölet gibi durgun su alanlarında doğa gezileri, eğitim faaliyetleri ve yarış amaçlı kullanılır. Eğer tek kişi tarafından kullanılıyorsa, yön verme işlemi kürek açısı ile gerçekleştirilir; iki kişiyle kullanıldığında ise yönlendirme görevini kıç kısmında oturan sporcu üstlenir. Türkiye Kano Federasyonu ve Uluslararası Kano Federasyonu (ICF) tarafından düzenlenen resmi durgunsu yarışmalarında kullanılan bu kanolar, yaklaşık olarak beş metre uzunluğunda, seksen beş santimetre genişliğinde ve kırk santimetre derinliğindedir.

Eskimo Kayağı

Diğer adıyla kapalı kasa kayak tipi kano, kapalı gövdeye sahip, alçak profilli ve su geçirmez yapıda bir teknedir. Bu kanolar dar, kıvrımlı gövdeleri ve çift taraflı kürek kullanımı ile tanınır. Genellikle engebeli ve hızlı akan akarsularda, özellikle azgın su olarak bilinen koşullarda kullanılır. Grönland gibi bazı bölgelerde hâlen ulaşım amacıyla tercih edilen bu tekneler, yüksek manevra kabiliyeti sayesinde dönüş ve su kontrolünde etkili performans sergiler. Modern Eskimo kayıkları; fiber, kevlar ve karbon gibi hafif, sağlam malzemelerden üretilmektedir. Akarsu slalom (canoe slalom), ekstrem slalom ve whitewater yarışlarında bu yapı tercih edilmektedir.

Slalom Kanoları

Akarsu ortamlarında belirli engeller arasından geçilerek yapılan yarışlar için tasarlanmıştır. Bu kanolar, kısa boyutları ve yüksek manevra kabiliyetleri ile karakterize edilir. Hafif malzemelerden üretilen bu teknelerde, kano sınıflarında tek taraflı kürek, kayak sınıfında ise çift taraflı kürek kullanılır. Slalom disiplininde kullanılan sınıflar; tek kişilik kano (C1), iki kişilik kano (C2) ve tek kişilik kayak (K1) olarak tanımlanır. 1972 yılında Olimpiyat programına alınan bu branş, ICF tarafından resmî yarış disiplini olarak kabul edilmiştir. Yarışlar, akıntılı ve engelli parkurlar üzerinde, suya sabitlenmiş veya yüzen kapılardan oluşan geçiş noktaları arasında gerçekleştirilir.

Durgunsu Kano

Diğer adıyla Kano Sprint, göl, gölet, baraj ve durgun nehir gibi su alanlarında hız temelli olarak yapılan yarış disiplinidir. Bu tekneler uzun, hafif ve düz hatlıdır. Durgunsu yarışmalarda iki temel tekne sınıfı bulunmaktadır: Kano (C) ve Kayak (K). Kano sınıfında sporcu diz çökerek tek taraflı kürekle; kayak sınıfında ise sporcu oturarak çift taraflı palalı kürekle tekneyi sevk eder. Her iki sınıf, tek (C1/K1), çift (C2/K2) ve dörtlü (C4/K4) olarak kategorize edilir. Yarışlar 200 metre, 500 metre, 1000 metre ve yalnızca tek kişilik sınıflar için 5000 metre mesafelerde düzenlenir. Kadınlar ve erkekler ayrı kategorilerde yarışır. Olimpik bir branş olan durgunsu kano, ICF tarafından belirlenen teknik kurallar çerçevesinde gerçekleştirilir. Parkurlar doğrusal hatlıdır ve genellikle her biri en az dokuz metre genişliğe sahip dokuz kulvardan oluşur.

Deniz kanoları

Açık deniz koşullarına uyumlu olacak biçimde tasarlanmıştır. Bu tekneler uzun, ince ve dalga kırıcı burun yapısına sahiptir. Kapalı kokpite ve su geçirmez eşya bölmelerine sahip olan deniz kanoları, özellikle kıyı seyirleri, uzun süreli keşifler ve deniz gezileri gibi faaliyetlerde kullanılır. Genellikle çift taraflı kürek ile yönlendirilen bu tekneler, resmî yarış disiplini olarak kabul edilmemekle birlikte, dayanıklılık, ekspedisyon ve turistik amaçlı kullanımlarla sınırlı kalmaktadır.

Dragon Bot

Geleneksel Çin kökenli, çok kürekçili bir kano türüdür. Bu tekneler uzun ve simetrik yapıdadır. Mürettebatı yirmi kürekçi, bir dümenci ve bir davulcudan oluşur. Kürekler tek taraflıdır ve senkronize şekilde çekilir. Yarışlar takım uyumu ve ritme dayalı olarak durgun su parkurlarında gerçekleştirilir. Türkiye Kano Federasyonu ve ilgili uluslararası organizasyonlar, dragon bot yarışlarını resmî branş kapsamında düzenlemektedir. Aynı zamanda kültürel festival sporu olarak da kabul edilmektedir.

Polo Kanoları

Su üzerinde oynanan takım sporları için özel olarak tasarlanmıştır. Bu tekneler kısa, yuvarlak uçlu ve çarpışmalara dayanıklı olup yüksek stabilite sağlar. Beş kişilik takımlar arasında, belirlenmiş kurallar çerçevesinde, top ile oynanan bu spor türü için geliştirilmiştir. Çift taraflı kürekler hem yön vermek hem de topu kontrol etmek amacıyla kullanılır. Polo kanosu disiplininde ICF’ye bağlı uluslararası düzeyde turnuvalar düzenlenmektedir. Oyun, genellikle 35 x 23 metre ölçülerinde özel havuzlarda veya uygun durgun su alanlarında oynanır.

Uluslararası Yarışma Kuralları (ICF)

Uluslararası düzeyde düzenlenen tüm kano yarışmaları, Uluslararası Kano Federasyonu (ICF) tarafından belirlenen teknik kurallara göre yürütülmektedir. Bu kurallar, yarışma disiplinlerinin adil ve standartlara uygun biçimde gerçekleştirilmesini sağlamayı amaçlar. Yarışmalarda kullanılan teknelerin ve küreklerin ölçüleri, federasyon tarafından belirlenmiş standartlara göre kontrol edilir. Parkur düzenlemeleri doğrultusunda her yarış parkuru dokuz kulvardan oluşur ve her bir kulvarın genişliği en az dokuz metre olacak şekilde planlanır. Start ve bitiş prosedürleri ayrıntılı biçimde tanımlanmış olup, yarışma sırasında uygulanacak eleme, yarı final ve final sistemleri önceden belirlenmiş formatlar dâhilinde uygulanır. Sporcuların kullandığı malzemeler ile sporcu ağırlıkları yarışma öncesinde tartı ve malzeme kontrolü süreçlerine tabi tutulur. Yarışın bitiş anında kesin sonuçların tespit edilmesi amacıyla foto-finiş sistemleri kullanılır.

Yarışma sırasında oluşabilecek itirazlar, belirli prosedürler çerçevesinde değerlendirilir ve temyiz yolları ilgili yönetmelikler doğrultusunda işletilir. Ayrıca, olimpik yarış formatları ve yaş gruplarına ilişkin kategoriler de ICF’nin belirlediği düzenlemeler kapsamında uygulanmaktadır.