Kaplumbağa Terbiyecisi, Osman Hamdi Bey tarafından 1906 yılında yapılan bir tablodur. Sanatçının en tanınmış eserlerinden biri olup Osmanlı toplumunun modernleşme sürecine dair alegorik bir anlatım sunduğu düşünülmektedir. Eser, günümüzde İstanbul’daki Pera Müzesi'nde sergilenmektedir.
(Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu - Pera Müzesi)
Konu ve Kompozisyon
Tabloda, Osmanlı dönemi giysileri giymiş bir adam, sırtında nakkare adı verilen vurmalı bir çalgı, elinde ise ney tutarak kaplumbağaları izlemektedir. Figür, kırmızı entarisi ve başındaki külah ile Osmanlı dervişlerini andırmaktadır. Mekan olarak Bursa Yeşil Cami’nin üst katındaki bir oda tercih edilmiştir. Arka planda Arapça hat sanatıyla yazılmış bir kitabe ve bir niş içinde testi yer almaktadır.
Tablodaki kaplumbağalar, yerde yiyecek ararken betimlenmiştir. Figürün duruşu ve ifadesi, sabır ve bekleyiş hissi yarattığı şeklinde yorumlanmaktadır. Osman Hamdi Bey, kendini model olarak kullanmış, resimdeki figürü otoportre tekniğiyle oluşturmuştur.
İkonografi ve Alegori
Eserde yer alan kaplumbağa figürleri farklı şekillerde yorumlanmaktadır. Bu yorumlardan en kabul göreni, kaplumbağaların toplumun eğitilmesi zor, değişime dirençli kesimini simgelediğidir. Bu yoruma göre, kaplumbağaların yavaş hareketleri ve terbiyecinin sabırlı bekleyişi, uzun eğitim sürecine ve toplumun dönüşümüne gönderme yapmaktadır.
Resimdeki kitabede yer alan Arapça yazı, “Kalplerin şifası, Sevgili (Hz. Muhammed) ile buluşmaktır” anlamına gelmektedir. Eserdeki mekansal öğeler, Osman Hamdi Bey’in Batı resim teknikleri ile Osmanlı kültürel öğelerini bir araya getirdiğini göstermektedir.
Yapım Süreci
Tablonun ilk versiyonu 1906 yılında tamamlanmış, 1907 yılında ise sanatçı aynı kompozisyonun ikinci bir versiyonunu yapmıştır. İkinci versiyon, Osman Hamdi Bey’in dünürü Salih Münir Paşa’ya ithaf edilmiştir.
Tablonun Sergilenmesi ve Günümüzdeki Yeri
Tablo, ilk olarak Paris Grand Palais’de düzenlenen Fransız Sanatçılar Derneği’nin (Société des Artistes Français) Salon sergisinde "L’homme aux Tortues" (Kaplumbağalı Adam) adıyla sergilenmiştir. Daha sonra "Kaplumbağalar" (Tortoises) adıyla kataloglarda yer almıştır. Günümüzde Pera Müzesi’nin koleksiyonunda bulunmaktadır.
(Osman Hamdi Bey - Pera Müzesi)
Sanatçı ve Dönemi
Osman Hamdi Bey (1842-1910), Osmanlı Devleti’nin modernleşme sürecinde resim, müzecilik ve arkeoloji alanlarında çalışmalarda bulunmuştur. Sanayi-i Nefise Mektebi’nin (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) kurucusudur ve İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin müdürlüğünü yapmıştır. Sanatı, Batılı resim teknikleri ile Osmanlı kültürel ögelerini harmanlayan bir üsluba sahiptir.
