Kapu Camii, Konya ilinin Meram ilçesi, Sephevan (veya Sahipata) Mahallesi’nde, tarihi Konya çarşısı içerisinde yer alan, Osmanlı dönemine ait bir camidir. Caminin bulunduğu sokak günümüzde Kapı Cami Sokağı olarak anılmaktadır. Yapı, adını yakınında yer aldığı eski Konya dış surlarının Atpazarı Kapısı’ndan almış olup, kaynaklarda İhyaiyye veya Çelebi Hüseyin Efendi Camii adlarıyla da geçmektedir.

Cami ilk olarak 1658 yılında Konya Mevlevî Dergâhı postnişinlerinden Pir Hüseyin Çelebi tarafından inşa ettirilmiştir. 1811 yılında harap durumda olan yapı, Eşenlerli Köse Müftü olarak da bilinen Konya Müftüsü Abdurrahman Efendi tarafından yeniden yapılmıştır. Ancak 1867 yılında Konya Çarşısı’nda çıkan büyük yangın sırasında cami ve çevresindeki vakıf dükkânları tamamen yanmıştır. Yangın sonrasında, 1869 yılında halkın yardımı ve şehir yöneticilerinin desteğiyle yapı yeniden inşa edilmiştir. Bu inşaatta, o tarihlerde harap hâlde olan Konya dış kale surlarından sökülen taşlar kullanılmıştır.

^{İçten görünümü (Kapu Camii)}

Mimari

Kapu Camii, ticari alan içerisinde bir platform üzerine, avlusuz olarak inşa edilmiştir. Kuzey cephesinde cami altına yerleştirilen sekiz dükkân ile yapı, çarşı dokusu içinde bütünleşik bir konumda bulunmaktadır. Caminin kuzey, doğu ve batı cephelerinde birer girişi vardır. Ana giriş kuzey cephesi üzerindedir. Bu cephede yer alan on basamaklı merdiven ile çıkılan son cemaat mahalli, on mermer sütunun taşıdığı sivri kemerlerle dokuz bölüme ayrılmış, düz tavanla örtülmüştür. Bu bölüm batı cephedeki kapıya kadar uzanmakta olup, kısmî olarak üstü açıktır.

Yapının harim kısmı, enine dikdörtgen planlıdır ve on altı adet ahşap sütunla taşınan üst örtüye sahiptir. Duvar kenarlarında düz tavanlı, ortada ise beyzi ve yuvarlak kubbeli bölümler yer almaktadır. Üst örtü bağdadi tarzında olup, dıştan kurşun kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Harim mekânı altlı üstlü pencerelerle aydınlatılmakta olup, devşirme mermer söve ve lentolar kullanılmıştır.

^{Batı cephesinden (Kapu Camii)}

Kuzey cephesinde, ortasında elips çıkıntısı bulunan “U” planlı ikinci kat mahfil yer almaktadır. İç mekânda kuzey, doğu ve batı cepheleri boyunca uzanan mahfiller de bulunmaktadır. İç duvarların pencere hizasına kadar olan kısmı çinilerle kaplıdır; üst bölümler ise sıvalıdır. Kubbe geçiş elemanları ve pencere alınlıklarında kalem işi süslemeler ve hat yazıları dikkat çeker. Bu süslemelerde “Allah” ve “Muhammed” lafızlarının yanı sıra, Dört Halife (Çihâr Yâr-ı Güzîn) ve Aşere-i Mübeşşere'nin isimleri celi sülüs hat ile yazılmıştır. Orta kubbede ise Esmaü’l-Hüsna’dan oluşan yazı kuşağı bulunmaktadır. Bu yazı ve süslemeler, 1998 yılındaki restorasyon sırasında Hüseyin Öksüz ve Sinan Hidayetoğlu tarafından yenilenmiştir.

Mihrabı özgün taş malzeme olup, 1998’de çini kaplı mihrapla değiştirilmiştir. Minber ve vaaz kürsüsü amber ağacından yapılmış olup, üzerlerinde palmet ve rumi kompozisyonlar bulunmaktadır. Minberin yapım tarihi kesin olarak belirlenememektedir. Yapının doğu girişinin kuzeyinde, kuzeydoğu köşesinde konumlanan tek şerefeli minare yer almaktadır. Minarenin kaidesi kare planlı taş örgü, üst kısmı ise silindirik tuğla örgüdür. Gövde kısmında yer alan üç mavi çini ve şerefe altındaki mavi kuşak dikkat çeker. Minarenin kuzeyine, 1920-1923 yılları arasında Mimar Süleyman Asaf tarafından inşa edilen, 12 musluklu mermer ve üstü kurşun kaplı şadırvan yerleştirilmiştir. Caminin batı cephesinde baldaken tarzı bir diğer tarihi şadırvan bulunmaktadır.

Yapının üç farklı giriş kapısı üzerinde üç kitabe mevcuttur. Doğu girişindeki kitabe sülüs hatla yazılmıştır. Batı girişinde yer alan manzum kitabe iki kartuş hâlindedir ve hattat Fahri’ye aittir. Kuzey kapısı üzerindeki kitabe ise yarım daire biçimindedir ve ortasında “Maşallah” ibaresi ile birlikte Ashab-ı Kehf isimleri ve Mecidiyezade Ahmet Tahir Paşa’ya ait manzum mısralar yer almaktadır. Bu kitabeler, yapının geçirdiği onarım ve inşa süreçlerini belgelendirmektedir.

Kapu Camii, Konya’daki geç Osmanlı dönemi mimarisinin önemli bir örneği olarak ticaret ve ibadeti bir arada barındıran yapısıyla çarşı esnafı için işlevsel bir merkez teşkil etmiştir. Cami, Konya’daki Osmanlı dönemine ait en büyük camilerden biridir.