Karbüratör, içten yanmalı motorlarda yakıt ile havayı uygun oranlarda karıştırarak silindirlere göndermekle görevli bir mekanik aygıttır. Genellikle benzinli motorlarda kullanılır. Yakıtın buharlaştırılması ve motorun ihtiyaç duyduğu hava-yakıt karışımının sağlanması, karbüratörün temel işlevleri arasındadır. Gelişen otomotiv teknolojisiyle birlikte yerini büyük ölçüde enjeksiyon sistemlerine bırakmış olsa da, belirli motor tiplerinde varlığını sürdürmektedir.
Tarihsel Arka Plan
Karbüratörün ilk işlevsel versiyonu 1885 yılında Karl Benz tarafından geliştirilmiş ve ertesi yıl patentlenmiştir. Bununla birlikte, 1893 yılında Macar mühendisler János Csonka ve Donát Bánki de benzer bir düzenek geliştirmiştir. İngiliz mühendis Frederick William Lanchester, karbüratörün fitil tipi bir versiyonunu geliştirerek bu alandaki çalışmalara katkı sunmuştur. 1896’da üretilen ilk benzinli otomobil, bu sistemle çalışmakta olup; 1900 yılında tamamlanan 1600 kilometrelik bir tur, bu teknolojinin uygulanabilirliğini göstermiştir.
1980’lerin sonlarına kadar benzinli araçlarda yaygın biçimde kullanılan karbüratörler, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1990 yılı itibarıyla otomobillerde terk edilmeye başlanmış; son örnekleri arasında Oldsmobile Custom Cruiser, Buick Estate Wagon ve belirli Ford Crown Victoria modelleri yer almıştır. 1994 yılında Isuzu’nun ürettiği bir hafif ticari araç, karbüratörlü sistemin son uygulamalarından biri olarak kayda geçmiştir. Rusya’daki Lada üretimi ise 1996’ya kadar karbüratör kullanımını sürdürmüştür.
Karbüratör Çalışma Prensibi (Kaynak: Youtube)
Çalışma Prensibi
Karbüratör, Bernoulli ilkesine dayalı olarak çalışır. Havanın hızlandığı bölgelerde statik basınç düşerken dinamik basınç artar ve bu basınç farkı yakıtın emilmesini sağlar. Gaz kelebeği doğrudan yakıt akışını değil, emilen hava miktarını düzenleyerek yakıtın oranını dolaylı olarak kontrol eder.
Bir karbüratör temel olarak bir venturi yapısına sahiptir. Bu yapıdaki daralma noktası hava akış hızını artırır, böylece düşük basınç alanı oluşur ve bu noktadan yakıt, hava akışına karışır. Yakıt, bu bölgede bulunan küçük deliklerden (jetler) enjekte edilir.
Avantaj ve Dezavantajlar
Karbüratörlerin basit yapısı ve düşük maliyeti, küçük motorlarda tercih edilmelerine yol açmıştır. Ancak yakıt verimliliği ve emisyon kontrolü açısından enjeksiyon sistemlerine göre dezavantajlıdır. Özellikle soğuk havalarda ilk çalıştırma performansı zayıftır ve karışım oranı tam hassasiyetle ayarlanamaz.
