David Ricardo tarafından 1817 yılında yayımlanan Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin İlkeleri adlı eserinde ortaya atılmıştır. Bu teori, mutlak üstünlük teorisinin dış ticareti açıklamakta yetersiz kalması üzerine geliştirilmiştir. Ricardo’ya göre, mutlak üstünlükler, karşılaştırmalı üstünlüklerin özel bir durumu gibidir ve mutlak üstünlüklerin olduğu her durumda karşılaştırmalı üstünlükler de zaten bulunur. Ancak, karşılaştırmalı üstünlüklerin bulunduğu her durumda mutlak üstünlük her zaman mevcut olmayabilir. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi, günümüzde de uluslararası ticaretin temelini oluşturur çünkü gerçek dış ticaret ilişkilerini daha doğru bir şekilde yansıtır. Örneğin, bir gelişmiş sanayi ülkesi ile az gelişmiş bir ülkenin dış ticaretine bakıldığında, gelişmiş ülkenin her iki üründe de mutlak üstünlüğe sahip olduğu görülebilir. Ancak yine de ticaret mümkündür çünkü her iki ülke, üretimdeki göreceli üstünlüklerine göre uzmanlaşır ve bu şekilde daha verimli ticaret yaparlar.
Ülkelerin uluslararası ticaret yapmasının iki temel nedeni vardır:
- Farklılıklar: Ülkeler birbirlerinden farklı oldukları için ticaret yapar. Her ülke, göreceli olarak daha iyi yaptığı şeyleri üreterek diğer ülkelere ihraç eder.
- Ölçek Ekonomileri: Ülkeler, üretimde ölçek kazançları elde edebilmek için ticaret yapar. Bu durumda, ölçeğe göre artan getirisi olan ürünleri üreterek bu malların ihracatını yaparlar.
David Ricardo, eğer bir ülke her iki malda da mutlak üstünlüğe sahipse, yine de bu ülkelerin ticaret yapabileceğini belirtmiştir. Burada önemli olan, mutlak üstünlük yerine, her iki ülkenin üretimdeki nispi üstünlüklerinin dikkate alınmasıdır. Yani, mutlak üstünlükten ziyade, üretimdeki verimlilik farkları ve fırsat maliyetleri değerlendirilir. Kıt kaynakların etkin bir şekilde kullanılması esastır.
Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’ne göre, bir ülke, diğerlerine göre hangi malların üretiminde daha yüksek bir göreceli üstünlüğe sahipse, o malların üretiminde uzmanlaşmalıdır.
Örneğin, Türkiye ve Almanya’nın buğday ve otomobil ürettiğini varsayalım:
- Türkiye, 1 birim buğday üretmek için 2 saat, 1 birim otomobil üretmek için 10 saat harcıyor.
- Almanya, 1 birim buğday üretmek için 1 saat, 1 birim otomobil üretmek için 4 saat harcıyor.
Almanya her iki ürünü de daha hızlı üretebilse de, Türkiye’nin göreceli olarak buğday üretme avantajı vardır çünkü Türkiye için buğdayın fırsat maliyeti, otomobil üretimine göre daha düşüktür. Dolayısıyla, Türkiye buğday üretimine, Almanya ise otomobil üretimine odaklanarak ticaret yaparsa, her iki ülke de daha fazla kazanç sağlar.
Sonuç olarak, karşılaştırmalı üstünlüklerin belirlediği uzmanlaşma, uluslararası ticaretin verimliliğini artırır ve ülkelerin kaynaklarını daha etkin kullanmalarına olanak tanır.
