Kemerli Kilise, Türkiye’nin Bursa ilinin Mudanya ilçesine bağlı Tirilye (Zeytinbağı) beldesinde yer almaktadır. Yapı, Panagia Pontobasilissa ya da Panagia Pantobasilissa Kilisesi olarak da bilinmektedir. Mimari yapısı, fresk uygulamaları ve tarihsel belgelerdeki yeri nedeniyle, Ortodoks Hristiyan dünyası açısından önemli yapılar arasında sayılmaktadır.

^{Kemerli Kilise (T.C. Mudanya Kaymakamlığı)}

Tarihlendirme ve Adanış

Kemerli Kilise'nin, duvar tekniği ve mimari özellikleri göz önünde bulundurularak 13. yüzyılın sonlarında inşa edildiği kabul edilmektedir. 1676 yılında gezgin Dr. John Covel tarafından hazırlanan el yazması belgede, kilisenin Panagia Pantobasilissa’ya (Bakire Meryem) adandığı ifade edilmektedir. Bu adanış, yapının kutsal işlevini ve dinî bağlamını ortaya koymaktadır.

Mimari Özellikler

Kemerli Kilise, doğu-batı doğrultusunda uzanan Yunan haçı planına sahiptir. Yüksek bir kubbeye sahip olan yapı, dört sütun üzerine oturtulmuştur. Bu sütunların İskenderiye’den getirildiği rivayet edilmektedir. Kubbe ve kemerleri taşıyan sütun başlıkları süslemelidir. Yapının dış cephesinde yer alan destek payandaları üzerindeki kemerler, kiliseye “Kemerli Kilise” adının verilmesine neden olmuştur. Halk arasında yapı, “Küçük Ayasofya” olarak da anılmaktadır. Kilisenin duvarları ve kubbesi günümüzde sağlam durumdadır.

Freskler ve İç Mekân

Kemerli Kilise, duvarlarına resim yapılan ilk kilise olarak tanımlanmaktadır. Fresklerin ilk katmanı 14. yüzyıl başlarına, ikinci katmanı ise 18. yüzyıla (1723) tarihlenmektedir. İç mekân süslemeleri arasında elinde kılıç tutan asker kıyafetli bir figür, sağ elinde küre tutan mızraklı bir asker, kanatlı Baş Melek Mikhael figürü ve Hz. Meryem’in yaşamından sahneler yer almaktadır. Kilisenin iç mekânı, süslemeleri ve freskleri bakımından dış cephesine göre daha gösterişli niteliktedir.

Kullanım Süreci ve Koruma Durumu

Kilise, 1855 yılında meydana gelen depremde büyük hasar görmüş; bu olay sonucunda çan kulesi ve kubbesi yıkılmıştır. Mübadele sonrasında özel mülkiyete geçmiş ve depo olarak kullanılmıştır. Uzun yıllar metruk durumda kalan yapı, İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’nin Bursa Metropolitliği’ne atadığı Elpidophoros Lambriniadis tarafından satın alınmıştır. Restorasyon sonrası yeniden kilise olarak kullanılacağı belirtilmektedir.