Kesilmeye dirençli eldivenler, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında, çalışanların ellerini kesici ve delici aletlerden kaynaklanan yaralanmalara karşı korumak amacıyla tasarlanmış kişisel koruyucu donanımlardır. Sanayi, inşaat, otomotiv, cam ve gıda işleme gibi çeşitli sektörlerde yaygın olarak kullanılan bu eldivenler, el yaralanmalarını önlemede kritik bir rol oynar. El yaralanmaları tüm iş kazalarının %30-40'ını oluşturduğu için bu donanım, önleyici bir strateji olarak öne çıkar.
Kesilmeye dirençli eldivenler, genellikle yüksek mukavemetli sentetik iplikler veya metal tel içeren kumaşlar kullanılarak üretilir. Poliüretan (PU), nitril veya lateks kaplamalar, bu eldivenlerin hem tutma kabiliyetini artırır hem de dayanıklılığını yüceltir. Ergonomik tasarımları, uzun süreli kullanımlarda konfor sağlarken, ıslak ve kuru yüzeylerde kavrama kabiliyetini korur.
Endüstriyel üretimin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan iş kazaları, tarih boyunca iş güvenliği tedbirlerinin sistematik olarak ele alınmasına neden olmuştur. Özellikle el yaralanmaları, endüstriyel kazalar arasında yüksek oranlara sahip olması nedeniyle, kişisel koruyucu donanımların (KKD) geliştirilmesinde öncelikli bir alan oluşturmuştur.
Tarihçe
İlk Uygulamalar ve Kökler (19. yy Sonu – 20. yy Başları)
Kesilmeye dirençli eldiven fikri, ilk olarak deri işçiliği, metal işleme ve cam üretimi gibi manuel ve yüksek riskli işlerde çalışan işçilerin korunması amacıyla ortaya çıkmıştır. 20. yüzyılın başlarında Avrupa ve Kuzey Amerika'da, metal işçilerinin kesici aletlerden korunması için kalın deri eldivenlerin kullanımı yaygınlaşmıştır. Ancak bu eldivenler, esneklikten ve el becerisinden ödün verdiği için fonksiyonel açıdan sınırlı kalmıştır.
Sentetik Malzeme Devrimi (1960–1980)
1965 yılında geliştirilen kevlar lifi, kesilmeye dirençli tekstil malzemelerinin gelişiminde dönüm noktası olmuştur. Kevlar, polimer biliminin iş güvenliğiyle buluştuğu ilk örneklerden biridir. Kevların, çelikten beş kat daha dayanıklı olması, hafifliği ve ısıya karşı mukavemeti, kesilmeye dirençli eldivenlerin üretiminde devrim yaratmıştır.
Bunu takiben, 1980’li yıllarda geliştirilen Ultra Yüksek Moleküler Ağırlıklı Polietilen – UHMWPE, kimya endüstrisindeki ilerlemelerin el koruyucu donanımlara yansıması olarak değerlendirilmiştir. Bu malzemeler, hem hafiflik hem de yüksek kesilme direnci sunarak, işlevsellik ve konfor arasında denge sağlamıştır.
Avrupa Birliği Standartlarının Etkisi (1990–2000)
1990’ların ortalarında yürürlüğe giren EN 388:1994 standardı, kesilmeye dirençli eldivenlerin üretiminde bilimsel ve teknik bir çerçeve oluşturmuştur. Bu standart, ilk kez eldivenlerin mekanik tehlikelere karşı (aşınma, kesilme, yırtılma, delinme) performans seviyelerinin sayısal olarak ölçülmesini zorunlu kılmıştır. Böylece üreticiler, ürünlerini objektif verilerle sınıflandırmaya başlamış, işverenler ise bilimsel temelli seçimler yapabilmiştir.
Modern Dönem ve ISO 13997 Dönüşümü (2000–Günümüz)
2000'li yıllarla birlikte, eldivenlerin test yöntemlerinde de önemli değişiklikler yapılmıştır. EN 388:2016 güncellemesi ile birlikte ISO 13997 standardı doğrultusunda yapılan TDM (Tomodynamometer) Testi, daha hassas ve tekrarlanabilir kesilme ölçümlerini mümkün kılmıştır.
Aynı dönemde nanoteknoloji, mikrofilament iplik teknolojileri ve esnek kompozitler gibi yenilikler, kesilmeye dirençli eldivenlerin ergonomik yapısını geliştirmiştir. Ayrıca dokunmatik ekran uyumlu eldivenler gibi işlevsel yeniliklerle ürünler, dijital çağın ihtiyaçlarına da cevap vermeye başlamıştır.
Türkiye’de Gelişim Süreci
Türkiye’de kesilmeye dirençli eldiven üretimi ve kullanımı, özellikle 2000’li yıllardan sonra hız kazanmıştır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bağlı yönetmelikler doğrultusunda, işverenlerin KKD temin yükümlülüğünün artması, bu ürünlerin sektör genelinde yaygınlaşmasını sağlamıştır. Aynı zamanda yerli üreticilerin AR-GE yatırımları, bu alanda dışa bağımlılığı azaltma yönünde ilerlemektedir.
Kesilmeye dirençli bir eldiven. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)
EN 388 Standardı ve Performans Kriterleri
Kalite Standartları
Avrupa Birliği tarafından belirlenen EN 388 standardı, kesilmeye dirençli eldivenlerin mekanik risklere karşı performansını değerlendiren temel standarttır. Bu standart, eldivenlerin aşınma, kesilme, yırtılma ve delinme gibi mekanik risklere karşı dayanıklılığını ölçer.
EN 388:2016 standardı, önceki versiyona göre bazı önemli güncellemeler içermektedir. Özellikle kesilme direnci testi, daha güvenilir sonuçlar elde etmek amacıyla ISO 13997 (TDM-100) test yöntemiyle desteklenmiştir. Bu test, eldivenin kesilme direncini daha hassas bir şekilde ölçmeyi amaçlar.
Kesilmeye dirençli eldivenlerin uygunluğu, Avrupa Birliği tarafından belirlenen EN 388 standardına göre değerlendirilir. Bu standart aşağıdaki mekanik risklere karşı dayanıklılığı ölçer:
- Aşınma Direnci: 1-4
- Kesilme Direnci (Coupe Testi): 1-5
- Yırtılma Direnci: 1-4
- Delinme Direnci: 1-4
- TDM Kesilme Testi (ISO 13997): A-F (F en yüksek seviye)
EN 388:2016 güncellemesiyle, ISO 13997 testinin de dahil edilmesi, ölçümlerin daha doğrusal ve hassas olmasını sağlamıştır.
Malzeme ve Teknolojik Gelişmeler
Kesilmeye dirençli eldivenler, yüksek mukavemetli iplikler ve özel kaplamalar kullanılarak üretilir. Kevlar, Dyneema, HPPE gibi malzemeler, eldivenlerin kesilme direncini artırmak için tercih edilir. Ayrıca, nitril, poliüretan (PU) ve lateks kaplamalar, eldivenlerin tutuş kabiliyetini ve dayanıklılığını artırır.
Uygulama Alanları ve Önemi
Kesilmeye dirençli eldivenler, aşağıdaki alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır:
- Metal işleme: Plaka kesimi, sac bükümü, kaynak
- Cam sektörü: Cam kesimi ve taşıma
- Gıda işleme: Et işleme, kemik ayrıştırma
- Otomotiv: Montaj hatlarında parça yerleştirme
- İnşaat ve Demir-çelik: Taşıma ve şantiye uygulamaları
- Tekstil ve Kağıt Sanayi: Makine bakım ve kesim işleri
Bu alanlardaki keskin kenarlar, kesiciler ve delici malzemeler göz önüne alındığında, eldiven kullanımı hayati öneme sahiptir.
Risk Değerlendirmesi ve Doğru Eldiven Seçimi
Her iş kolunun farklı kesilme riski taşıması nedeniyle, uygun KKD seçimi için şu adımlar izlenmelidir:
- Tehlike belirleme ve risk analizi
- EN 388 uyumlu ürünlerin seçilmesi
- Eldiven ergonomisinin ve kavrama yeteneğinin göz önüne alınması
- Eldivenlerin periyodik kontrol ve değişim takibi
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Kişisel Koruyucu Donanımlar【1】 dosyası, bu konuda yasal yükümlülükleri açıkça belirtmektedir.
