Kibyra, Türkiye'nin güneybatısında, Burdur ilinin Gölhisar ilçesinde yer alan antik bir kenttir. Antik dönemde Likya, Karya, Pisidya ve Frigya kültür bölgelerinin kesişme noktasında konumlanmış olup, Roma ve Helenistik dönemlerde ticaret, yargı ve askeri bir merkez olmuştur. "Gladyatörler Şehri" ve "Hızlı Atların Kenti" olarak da bilinen Kibyra, stadyumu, tiyatrosu, odeionu ve Medusa mozaiği ile öne çıkmaktadır.

^{(Kibyra Antik Kenti - Türkiye Kültür Portalı)}

Konumu ve Genel Özellikleri

Kibyra Antik Kenti, Burdur’un Gölhisar ilçesinde, deniz seviyesinden 1100-1300 metre yükseklikte, üç tepelik bir alan üzerinde yer almaktadır. Kent, doğal yapıya uyumlu olarak simetrik bir düzende inşa edilmiştir. Yapılar, göl ve ova manzarasına hakim olacak şekilde düzenlenmiş, hiçbir bina diğerinin manzarasını kesmeyecek biçimde konumlandırılmıştır.

Antik dönemde kuzeyi güneye, doğuyu batıya bağlayan ticaret yollarının merkezinde bulunan Kibyra'nın, bu konumu sayesinde ekonomik, askeri ve idari açıdan büyük bir önem taşıdığı düşünülmektedir.

Tarihçe

Kibyra’nın ilk yerleşim alanının Gölhisar’ın Uylupınar bölgesi olduğu düşünülmektedir. Yunan tarihçi ve coğrafyacı Strabon’un aktardığı bilgilere göre, Kibyralılar aslen Lidyalı olup Kabalis bölgesine göç etmiş ve burada yeni bir kent kurmuşlardır.

Kibyra, MÖ 2. ve 1. yüzyıllarda Boubon, Balboura ve Oinoanda kentleriyle birlikte dörtlü bir meclis birliği (Tetrapolis) oluşturmuştur. Birlik, MÖ 82 yılında Romalı General Murena tarafından dağıtılmış, Kibyra Asia Eyaleti’ne bağlanmıştır. Roma İmparatorluk Dönemi'nde kendisine bağlı yaklaşık 25 kentin yargı merkezi olmuş ve "Kibyra Conventus" adıyla bilinmiştir.

MS 23 yılında büyük bir depremle tahrip olan kent, Roma İmparatoru Tiberius’un desteğiyle yeniden inşa edilmiştir. Kibyralılar, bu iyiliğe karşılık olarak kentlerinin adını "Caesarea Kibyra" olarak değiştirmiştir. Roma döneminde gelişmeye devam eden Kibyra, Bizans dönemine kadar korunmuş ancak sonraki yüzyıllarda nüfus kaybederek terk edilmiştir.

^{(Kibyra Antik Kenti - Türkiye Kültür Portalı)}

Mimari Yapılar ve Kalıntılar

Stadyum

Kibyra Stadyumu, 200 metre uzunluğundaki pisti ve 12-13 bin kişilik kapasitesiyle Anadolu’daki en büyük ve en iyi korunmuş antik stadyumlardan biridir. Başlangıçta atletizm ve spor etkinlikleri için kullanılmış ancak daha sonra gladyatör dövüşlerine de sahne olmuştur. Stadyum, batı yamacına yaslanarak inşa edilmiş olup, oturma sıraları doğal yamaca oturtulmuştur.

Tiyatro

Kibyra Tiyatrosu, yaklaşık 7500-8000 kişi kapasitesine sahiptir. Oturma sıraları dik bir açıyla inşa edilerek sahneye hakimiyet sağlanmıştır. Tiyatronun oturma bölümlerine, güneydeki tonozlu geçitlerden ulaşılmaktadır.

^{(Kibyra Antik Kenti - Türkiye Kültür Portalı)}

Odeion

Kibyra’daki Odeion, antik çağda müzik ve tiyatro gösterileri için kullanılan büyük bir yapıdır. 3500 kişilik kapasitesiyle dünyadaki en büyük kapalı antik konser salonlarından biri olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda, mahkeme ve meclis binası olarak da işlev görmüştür.

Medusa Mozaiği

Odeion’un ortasında yer alan Medusa Mozaiği, MS 1. yüzyıla tarihlenmektedir. Opus Sectile tekniği ile kırmızı, yeşil ve beyaz mermerlerden yapılmış olan mozaik, mitolojide bakışlarıyla insanları taşa çevirdiğine inanılan Medusa figürünü tasvir etmektedir. Bu mozaik, her yıl kış aylarında hava şartlarından korunmak amacıyla uzman restoratörler tarafından kapatılmakta ve yaz sezonunda yeniden ziyarete açılmaktadır.

Hamamlar

Kibyra’da biri Roma dönemine, diğeri Geç Roma dönemine tarihlenen iki büyük hamam kompleksi bulunmaktadır. Ana hamam 5400 metrekarelik bir alana yayılmaktadır ve alttan ısıtmalı bir sistem ile çalışmaktadır.

Agoralar ve Ana Cadde

Kibyra’da biri yukarı, diğeri aşağı olmak üzere iki agora bulunmaktadır. Ana ticaret ve sosyal yaşam alanı olarak kullanılan bu pazar yerleri, anıtsal kapılar ve stoalar ile çevrilidir.

Nekropol ve Mezar Yapıları

Kibyra Nekropolü, lahit mezarlar, anıt mezarlar ve yer altı oda mezarlarından oluşmaktadır. Bazı lahitlerin alınlıklarında kalkan motifleri, çiçek rozetleri ve Medusa başı kabartmaları bulunmaktadır. Kentte yaygın olarak yeraltı oda mezarları da inşa edilmiştir.

Kazı Çalışmaları ve Mevcut Durumu

Kibyra’da arkeolojik kazılar, 2006 yılında başlamıştır. Çalışmalar, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın sağladığı ödeneklerle ve Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi öğretim üyelerinin yürütücülüğünde devam etmektedir. 2016 yılında Kibyra Antik Kenti, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edilmiştir.

Kibyra, günümüzde turistik açıdan ilgi gören bir antik kenttir. Medusa Mozaiği ve diğer yapılar, ziyaretçiler tarafından ilgi görmektedir.