Kırgızistan Tarihi ve Ecdadı Anma Günü, Kırgızistan’da her yıl 7–8 Kasım tarihlerinde ülkenin bağımsızlığı uğruna can verenler ile baskı ve zulüm dönemlerinde hayatını kaybeden aydınları anmak amacıyla düzenlenen resmî anma günüdür. 2017 yılında Kırgızistan hükûmeti tarafından ilan edilen gün, ülkede resmî tatil olarak kabul edilmiştir.
Ata Beyit (AA)
Tarihçe ve Anlamı
Anma günü, Kırgız halkının bağımsızlık mücadelesinin simgesi olan 1916’daki Rus Çarlığı’na karşı Ürkün Ayaklanması ile, Stalin döneminde (1937–1938) kurşuna dizilen Kırgız aydınlarını anma amacı taşır. Tarihi ve Ecdadı Anma Günü, geçmişteki kahramanlıkları, halkın özgürlük mücadelesini ve millî bilinci diri tutmayı hedefler.
Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e yaklaşık 25 kilometre mesafedeki Ata Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi, bu anmanın merkezinde yer alır. “Ata Beyit” (Türkçesiyle Baba Mezarı), Kırgız halkı için hem ulusal hafızanın mekânı hem de bağımsızlık sembolüdür.
Ata Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi
Ata Beyit, Tanrı Dağları eteklerinde, Taş Döbö köyü yakınlarında konumlanır. Kompleks, 2000 yılında açılmıştır ve birkaç önemli tarihî olayı simgeleyen bölümlerden oluşur:
- Ürkün Anıtı (1916): Rus Çarlığı’na karşı Kırgız isyanını ve büyük kaçışı simgeler.
- 1937–1938 Toplu Mezar Alanı: Stalin döneminde 137 Kırgız aydının infaz edilip gömüldüğü yerdir. Aralarında Kırgız alfabesinin öncüsü Kasım Tınıstanov, eğitimci İşenali Arabayev, devlet adamı Yusup Abdrahmanov ve yazar Cengiz Aytmatov’un babası Törekul Aytmatov bulunur.
- Cengiz Aytmatov’un Mezarı (2008): Ünlü yazar, vasiyeti üzerine babasının yanına, Ata Beyit'e defnedilmiştir.
Toplu mezarın yeri, 53 yıl boyunca gizli kalmış ve 1991 yılında KGB görevlisi Bolot Abdrahmanov tarafından keşfedilmiştir. Bu keşif, Sovyet döneminde susturulan aydınların yeniden hatırlanmasını sağlayarak ülkenin tarihsel belleğinde dönüm noktası olmuştur.
Anma Etkinlikleri
Tarihi ve Ecdadı Anma Günü kapsamında Ata Beyit’te her yıl devlet erkanı, öğrenciler ve halkın katılımıyla törenler düzenlenir. Katılımcılar anıtlara çiçek bırakır, saygı duruşunda bulunur ve dua eder.
Bu kapsamda, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi (KTMÜ) öğrencileri her yıl etkinliklere aktif biçimde katılır. Türk ve Kırgız öğrenciler, “ülke bağımsızlığı uğruna can verenleri” anmak için Ata Beyit’te bir araya gelir.
KTMÜ Rektörü Prof. Dr. Alpaslan Ceylan, 2023’teki törende yaptığı konuşmada, “Atalarımızı bir gün değil, her gün anacağız”【1】 sözleriyle anma gününün anlamını vurgulamıştır.
Rektör Vekili Baktıgül Kalambekova, burada dört kuşağın toprağa verildiğini ifade etmiş; halkın kültür, dil ve din mücadelesi uğruna can verenlerin unutulmaması gerektiğini dile getirmiştir.
Kırgızların Bağımsızlık Mücadelesi
1916’da Çarlık Rusyası’nın uyguladığı baskılar, zorunlu askerlik çağrısı ve geleneksel göçebe yaşamın kısıtlanması, Kırgız ayaklanmasına yol açmıştır. Bu olay, halk arasında “Ürkün” (Büyük Kaçış) olarak anılır. İsyanın bastırılması sonucunda binlerce Kırgız hayatını kaybetmiş, bir kısmı Çin’e sığınmıştır.
1930’larda ise Stalin yönetiminin baskı ve infaz politikaları, Kırgız halkının aydın kesimini hedef almıştır. 1937–1938 yıllarında Kırgızistan genelinde yüzlerce yazar, öğretmen, bilim insanı ve siyasetçi “devlet sırlarını ifşa” veya “karşı devrimcilik” suçlamalarıyla infaz edilmiştir. Bu dönemde yaşanan trajediler, Kırgız halkının bağımsızlık bilincinin ve kültürel direnişinin temel taşlarını oluşturmuştur.
Günün Önemi
Tarihi ve Ecdadı Anma Günü, Kırgızistan’da bağımsızlık uğruna mücadele edenlerin ve ulusal kimliği yaşatan aydınların anısını yaşatır. Bu gün, geçmişle bağ kurarak Kırgız halkının birlik, kimlik ve özgürlük bilincini güçlendirmeyi amaçlar.
