Kitleler Psikolojisi (Psychologie des Foules), Fransız sosyolog ve psikolog Gustave Le Bon tarafından 1895 yılında yazılmış bir eserdir. Kitap, bireylerin kalabalıklar içindeki davranışlarını ve bu davranışların psikolojik dinamiklerini incelemektedir. Le Bon, kitle içerisindeki birey davranışlarının, bireyin tek başınayken sergilediği davranışlardan farklılaştığını öne sürer. Eserde, kitle psikolojisi; bilinçdışı süreçlerin etkisi, telkin, taklit ve duygusal tepkiler gibi kavramlar çerçevesinde ele alınır. Le Bon, analizlerini tarihsel örneklerle destekleyerek açıklamalarda bulunur.
Temel Kavramları
Le Bon’a göre psikolojik kitle, farklı ulus, meslek ya da cinsiyete mensup bireylerin ortak bir eğilim etrafında birleşmesiyle oluşan bir topluluktur. Bu topluluk, yalnızca fiziksel bir arada bulunmayı değil, belirli psikolojik koşullar altında ortaya çıkan kolektif bir bilinç durumunu ifade eder. Kitle içinde bireylerin bireysel özellikleri ve entelektüel eğilimleri zayıflarken, bilinçdışı eğilimler ön plana çıkar. Bu durum, bireylerin kitle içinde benzer şekilde davranma eğilimini ifade eden “zihin birliği yasası” ile açıklanır. Le Bon’a göre kitle, kontrol mekanizmalarının zayıfladığı, sorumluluk duygusunun azaldığı ve davranışların kolayca yayıldığı bir yapı sergiler. Birey, bu yapıda kendi çıkarlarını ikinci plana atarak kolektif davranışa katılım gösterir. Bu süreç, Le Bon tarafından hipnotizma benzeri bir durum olarak tanımlanır; kitle içinde bireyin bilinçli yönü geri planda kalır, irade ve farkındalık zayıflar.
Yapısı
Kitleler Psikolojisi, kitlelerin psikolojik özelliklerini, inançlarını ve davranışlarını ayrıntılı bir şekilde ele alan bir yapıya sahiptir. İlk bölümlerde kitlelerin oluşumu ve kolektif zihniyetin karakteristikleri açıklanırken, ikinci bölümde kitlelerin inanç ve görüşlerini şekillendiren faktörler analiz edilir.
Yaklaşımı ve Önemi
Le Bon, eserinde gözleme dayalı bilimsel bir yöntem kullandığını belirtir ve fikirlerden, kuramlardan veya doktrinlerden etkilenmeden nesnel bir analiz sunduğunu ifade eder. Kitle davranışlarını, bireylerin kalıtsal özellikleriyle birlikte, kitle psikolojisinin duruma göre değişen dinamikleri üzerinden inceler. Kitap, kitlelerin mantık dışı hareketlerinin etkilerini ve bireyden kitleye geçişte ortaya çıkan “sürü psikolojisini” anlamak için bir çerçeve sunar. Özellikle Fransız Devrimi gibi tarihsel olaylar, kitlelerin psikolojik dinamiklerini açıklamak için dipnotlarla desteklenmiştir.
