Köle Olmayacağız, Aliya İzzetbegoviç’in 1990-1995 yılları arasında çeşitli zaman ve zeminlerde yaptığı konuşmaları içeren, Bosna-Hersek’in ilk cumhurbaşkanı olan İzzetbegoviç’in fikirlerini ve liderlik anlayışını yansıtan bir eserdir. Kitap, Bosna Savaşı’nın (1992-1995) yıkıcı etkilerini İzzetbegoviç’in kendi dilinden aktarırken, özgürlük, adalet, ahlak ve insan onuru gibi temaları ele alır. Türkçeye çevrilmiş olan bu eser, özellikle İslam dünyasında ve Türkiye’de geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmıştır. İzzetbegoviç’in konuşmaları, savaşın zorlu koşullarında bile barış, kültür ve insanlıkla bağını koruma çabasını ortaya koyar.

Yazım Süreci ve Tarihsel Bağlam

Köle Olmayacağız, Aliya İzzetbegoviç’in Bosna-Hersek’in Yugoslavya’nın dağılma sürecinde bağımsızlığa geçiş döneminde ve Bosna Savaşı sırasında yaptığı konuşmalardan oluşan bir derlemedir. 1990 yılında Demokratik Eylem Partisi’nin (SDA) kuruluşuyla başlayan bu dönem, Bosna-Hersek’in bağımsızlık mücadelesinin ve savaşın en yoğun yıllarını kapsar.

Kitap, İzzetbegoviç’in seçim mitinglerinden uluslararası komisyonlara kadar farklı platformlarda yaptığı konuşmaları içerir. Bu konuşmalar, Bosna halkına umut aşılamayı, uluslararası toplumu harekete geçirmeyi ve savaşın getirdiği yıkıma karşı kültürel ve manevi direnci güçlendirmeyi amaçlar.

Eser, Bosna Savaşı’nın (1992-1995) tarihsel bağlamında büyük önem taşır. Yugoslavya’nın dağılmasıyla birlikte 1992’de başlayan savaş, Boşnak halkı için büyük bir soykırım ve yıkım dönemi olmuştur. İzzetbegoviç, bu dönemde hem bir lider olarak halkını yönlendirmiş hem de uluslararası alanda Bosna’nın haklarını savunmuştur. Kitap, bu zorlu yıllarda İzzetbegoviç’in liderlik anlayışını ve Bosna’nın bağımsızlığı için verdiği mücadeleyi belgeleyen bir kaynak niteliğindedir.

Temalar ve İçerik

Köle Olmayacağız, İzzetbegoviç’in konuşmaları üzerinden özgürlük, adalet, insan onuru ve İslam’ın modern dünyadaki rolü gibi temaları işler. Kitap, savaşın kaotik ortamında bile İzzetbegoviç’in barış, ahlak ve kültür vurgusunu koruduğunu gösterir. Başlıca temalar şunlardır:

Özgürlük ve İnsan Onuru

İzzetbegoviç, konuşmalarında özgürlüğün hem bireysel hem de toplumsal bir hak olduğunu vurgular. “Her şeye kadir olan Allah’a and olsun ki asla köle olmayacağız!” sözü, eserin ana mottosudur ve Boşnak halkının bağımsızlık mücadelesinin sembolü hâline gelmiştir. İzzetbegoviç, totaliter rejimlere ve savaşın dayattığı insanlık dışı koşullara karşı direnişi savunur.

Barış ve Hoşgörü

Savaşın en yoğun dönemlerinde bile İzzetbegoviç, barışa olan inancını korumuştur. Konuşmalarında, Bosna’nın farklı din ve kültürlerden insanların bir arada yaşayabileceğinin bir fikir olarak tanımlanması, onun hoşgörü anlayışını yansıtır. “Bu fırtına bir gün dindiğinde kendimize dönmek zorunda kalacağız,” diyerek halkını yalnızca savaşla değil, sanat, edebiyat ve kültürle de güçlendirmeye çalışır.

İslam ve Modernite

İzzetbegoviç, İslam’ın bireysel ve toplumsal hayat için rehber bir sistem olduğunu savunur. Konuşmalarında, İslam’ın hoşgörü, adalet ve ahlak ilkelerini modern dünyayla bağdaştırarak Müslüman toplumların çağdaş sorunlara çözüm üretebileceğini ifade eder. Avrupa’ya hitaben yaptığı konuşmalarda, hoşgörüsünün İslam’dan kaynaklandığını vurgular: “Benim hoşgörüm, Avrupa değil İslam kökenlidir.”

Adalet ve Liderlik

İzzetbegoviç, konuşmalarında adaletin, toplumun temel taşı olduğunu belirtir. Hukukun üstünlüğüne olan inancını, Yugoslavya’daki Anayasa Mahkemesi kararlarına uyulmaması eleştirisinde açıkça ortaya koyar. Ona göre, bir toplumun hukukiliği, azınlıklara ve muhaliflere karşı tutumuyla ölçülür.

Etki ve Alımlanış

Ese, Bosna Savaşı sırasında ve sonrasında hem Bosna-Hersek’te hem de İslam dünyasında büyük bir etki yaratmıştır. İzzetbegoviç’in konuşmaları, savaşın yıkıcı etkilerine karşı bir umut ve direniş sembolü olmuştur. Kitap, özellikle Türkiye’de, İzzetbegoviç’in “Bilge Kral” olarak anılmasında önemli bir rol oynamış ve onun fikirlerini geniş kitlelere ulaştırmıştır. Ketebe Yayınları tarafından yayımlanan eser, Boşnakça aslından çevrilerek Türk okuyuculara sunulmuştur.

Eser, İzzetbegoviç’in savaş sırasındaki liderlik anlayışını ve Bosna’nın bağımsızlığı için verdiği mücadeleyi anlamak isteyenler için birincil kaynak olarak kabul edilir. Kitap, savaşın acılarını ve insanlık dramını gözler önüne sererken, İzzetbegoviç’in barış ve adalet arayışını vurgulayan bir anlatıma sahiptir.