Kültepe-Kaniş/Karum Höyüğü, Kayseri il merkezinin yaklaşık 21–24 kilometre kuzeydoğusunda, Kayseri-Sivas karayolunun 20. kilometresinden kuzeye doğru 2 kilometrelik bir mesafede yer almakta olup Karahüyük Mahallesi sınırları içerisindedir. Höyük, yaklaşık 500 metre çapında ve ova seviyesinden 20 metre yüksekliktedir. Arkeolojik yerleşim, merkezde yer alan höyük ile bu höyüğü çevreleyen aşağı şehir (Karum) olmak üzere iki ana bileşenden oluşmaktadır.
.jpg)
Kültepe Ören Yeri ( Türkiye Kültür Portalı)
Tarihsel Süreklilik ve Yerleşim Evreleri
Kültepe’deki yerleşim, MÖ 4. binyıl sonlarına kadar uzanmakta olup, son kazı çalışmaları höyüğün merkezinde MÖ 3300’e tarihlenen buluntuların varlığını ortaya koymuştur. Bu kapsamda Kültepe, Orta Anadolu'da erken dönem kompleks yerleşim örneklerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Bölge, MÖ 2. binyılda Kaniş Krallığı’nın başkenti ve Asur Ticaret Kolonileri sisteminin merkezi olarak öne çıkmaktadır.
Arkeolojik Kazı Tarihçesi
Bölgede bilimsel kazı faaliyetleri ilk olarak 1948 yılında Türk Tarih Kurumu ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü adına başlatılmış olup günümüzde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyeleri tarafından sürdürülmektedir. İlk defa 1871 yılında çivi yazılı belgelerin bulunmasıyla dikkat çeken yerleşimde, 1925 yılında Karum alanı keşfedilmiştir. Kazılar 12 ay esasına göre planlanmakla birlikte, arazi koşullarına bağlı olarak mevsimsel uygulamalar söz konusudur.
Mimari ve Maddi Kültür Unsurları
Kültepe’deki kazılar sonucunda çeşitli mimari yapılar, çok başlı figürinler, seramik örnekleri, dini ve kamusal yapılara ait kalıntılar, ayrıca boyalı seramikler ve çok sayıda hayvan kemiği ele geçirilmiştir. Koloni Çağı sonuna tarihlenen Kral Anitta dönemine ait mabet kalıntıları ile ilişkili büyük yapılar bulunmuştur. Höyüğün batısında yer alan bataklık oluşumu yaklaşık 4800 yıl öncesine tarihlendirilmiştir.
Kültepe Tabletleri
Kültepe’de gün yüzüne çıkarılan yaklaşık 23.500 adet çivi yazılı tablet, Anadolu’daki ilk yazılı belgeler olarak kabul edilmektedir. Eski Asur lehçesiyle yazılmış olan bu belgeler, mektuplar, ticaret sözleşmeleri, borç senetleri, veraset kayıtları, mühürler ve mahkeme kararları gibi hukuki ve ekonomik belgelerden oluşmaktadır. Tabletler, devlet arşivlerinden ziyade özel şahıs arşivleri niteliğinde olup, eski Önasya’nın en geniş kapsamlı özel belge koleksiyonları arasında yer almaktadır. Bu tabletler 2015 yılında UNESCO Dünya Belleği Kütüğü’ne kaydedilmiştir.
Asur Ticaret Kolonileri Çağı ve Koloni Sonrası Süreç
Kültepe’nin en yoğun yerleşim dönemi, MÖ 2000–1700 yılları arasına tarihlendirilen Asur Ticaret Kolonileri Çağı’dır. Önceki araştırmalarda bu dönemin ani bir şekilde sona erdiği düşünülmüşse de, son kazılar koloni çağının yaklaşık 100 yıl daha devam ettiğini göstermektedir. Asurlu tüccarların ayrılmasından sonra da ticari ve sosyo-politik etkinliğin sürdüğü, ilgili yapı kalıntıları ve buluntularla desteklenmiştir.
Kültürel ve Tarihî Önemi
Kültepe, Anadolu, Suriye ve Mezopotamya arasında gelişen ticaret ve kültürel etkileşim açısından önemli bir kavşak noktası işlevi görmüştür. Yerleşim, Asur, Geç Hitit, Helenistik, Roma, Pers ve Tabal dönemlerine ait arkeolojik veriler sunmaktadır. Anadolu’daki tarihî devirlerin başlangıcı, Kültepe tabletlerinin varlığı ile tanımlanmakta olup bu yönüyle bölge arkeolojisi açısından özgün bir konuma sahiptir.
Müzeler ve Sergilenen Eserler
Kültepe’den çıkarılan arkeolojik eserler başta Kayseri Arkeoloji Müzesi olmak üzere, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenmektedir. Bulgular arasında mimari parçalar, seramik örnekleri, idoller, çivi yazılı tabletler ve çeşitli küçük buluntular yer almaktadır.
Uluslararası Statü ve Koruma
Kültepe-Kaniş/Karum Höyüğü, 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştır. Aynı zamanda, bölge UNESCO tarafından koruma altına alınan Dünya Belleği Programı kapsamındaki önemli arşiv merkezlerinden biridir. Arkeolojik kazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığı, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının destekleriyle yürütülmektedir.
