Kurşunlu Camii veya İslampaşa Camii, Rize ili merkez ilçesinin İslampaşa Mahallesi’nde yer alan Osmanlı dönemi camisidir. Şehrin günümüze ulaşan en eski camilerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Tarihçe

Cami, giriş kapısı üzerindeki kitabeye göre Hicrî 978 (M. 1570–1571) yılında İskender Câfer Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami 20. yüzyıl başlarında, Hicrî 1326 (M. 1908–1909) yılında büyük bir onarımdan geçmiştir.

^{Kurşunlu Camii'nin Kitabesi (Fotoğraf: Neriman Sena Külünk)}

Cami 16. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş ve Rize’nin kasabalaşma sürecinde önemli rol oynamıştır. 1583 tarihli kayıtlarda “Mahalle-i Cami-i Şerif” ifadesinin geçmesi, Müslümanların cuma namazı kılabileceği ilk büyük ibadet mekânının bu cami olduğuna işaret etmektedir. Böylece caminin çevresinde İslampaşa Mahallesi teşekkül etmiş, burası kale dışındaki ilk Müslüman yerleşimlerinden biri olmuştur. Bu sebeple Kurşunlu Camii, yalnızca bir ibadet mekânı değil, aynı zamanda Rize’nin sosyal ve mekânsal gelişiminde belirleyici bir unsur olmuştur.^【1】 

Mimari

Kurşunlu Cami yığma yapım tekniğiyle moloz taştan inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlıdır ve üst örtüsü ortada kubbe, yanlarda kırma çatı ile tamamlanmıştır. Kubbenin dışı kurşunla kaplıdır; bu sebeple yapı halk arasında “Kurşunlu Camii” olarak adlandırılmıştır.

Caminin kuzey cephesinde ahşap son cemaat mahfili yer alır. Harim kısmı kubbeli olup kare planlıdır. Harimi örten kubbe tromplara oturur ve sekizgen kasnaklıdır; kasnak üzerinde yuvarlak kemerli pencereler bulunur. Harimin her cephesinde ikişer pencere vardır. İç mekân kalem işi süslemelerle bezenmiştir. Mihrap taş malzemeden ve sade biçimde yapılmıştır. Minber ise ahşap olup sonradan eklenmiştir.

Caminin kuzeybatı köşesinde tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Kesme taştan yapılan minareye harim köşesinden geçiş sağlanır. Kadınlar mahfili, harimin doğusundaki döner merdivenle ulaşılan, iki ahşap dikme ile taşınan bir bölümdür.

^{Kurşunlu (İslampaşa) Camii (Fotoğraf: Neriman Sena Külünk)}