Yazılım kütüphanesi, belirli işlevleri gerçekleştirmek için yazılmış ve tekrar kullanılabilir hâle getirilmiş kod parçalarının, sınıfların veya modüllerin bir araya getirildiği koleksiyonlardır. Bu kütüphaneler, yazılım geliştirme sürecinde yeniden kullanılabilirlik sağlar ve farklı projelere kolayca entegre edilebilir.
Tarihsel Gelişim
Yazılım kütüphanelerinin kökeni bilgisayar biliminin erken dönemlerine uzanır. 1960’lı ve 1970’li yıllarda geliştiriciler, farklı projelerde tekrar kullanılabilecek kod bloklarını ayrı dosyalar hâlinde saklamaya başladılar. Bu yaklaşım, yeniden kullanılabilir yazılım bileşenlerinin temellerini attı.
1980’lerde kişisel bilgisayarların yaygınlaşmasıyla birlikte kütüphaneler, programlama dilleri ve işletim sistemleriyle birlikte standart paketler hâlinde sunulmaya başlandı. Bu dönem, yazılım kütüphanelerinin kitlesel ölçekte kullanılmasının önünü açtı.
1990’lı yıllardan itibaren internetin yaygınlaşması, kütüphanelerin çevrimiçi paylaşımını mümkün kıldı. Açık kaynak hareketinin yükselişiyle beraber kütüphaneler yalnızca bireysel projelerde değil, küresel ölçekte yazılım ekosistemlerinin temel unsurlarından biri hâline geldi. Günümüzde ise kütüphaneler, paket yöneticileri aracılığıyla milyonlarca geliştiriciye anında ulaşmakta ve sürekli güncellenen evrensel kaynaklar olarak varlıklarını sürdürmektedir.
Kütüphanelerin Sınıflandırılması
Statik Kütüphaneler
Statik kütüphaneler, derleme aşamasında uygulamanın yürütülebilir dosyasına dâhil edilir. Böylece kütüphaneye ait tüm işlevler uygulamanın içine gömülmüş olur. Bu durum, uygulamanın çalıştırıldığı sistemde harici bir kütüphane dosyasına ihtiyaç duymamasını sağlar. Bununla birlikte, ortaya çıkan dosya boyutunun artmasına ve kütüphane güncellendiğinde uygulamanın yeniden derlenmesi gerekmesine yol açar.
Dinamik Kütüphaneler
Dinamik kütüphaneler, uygulama çalıştırıldığında belleğe yüklenir. Bu yöntem, aynı kütüphaneyi birden fazla programın eşzamanlı olarak kullanabilmesini mümkün kılar. Yürütülebilir dosyanın boyutu görece küçük kalır ve kütüphane güncellendiğinde uygulamanın yeniden derlenmesine gerek kalmadan yeni sürümden yararlanılabilir. Ancak uygulama, çalıştığı ortamda gerekli kütüphane dosyasına erişemezse başlatılamaz.
Örnekler
- Grafik Kütüphaneleri: OpenGL, DirectX, SDL
- Makine Öğrenmesi Kütüphaneleri: TensorFlow, PyTorch, Scikit-learn
- Veritabanı Kütüphaneleri: SQLite, SQLAlchemy
- Web Geliştirme Kütüphaneleri: React, Angular, jQuery
- Kriptografi Kütüphaneleri: OpenSSL, BouncyCastle
Bu örnekler, kütüphanelerin yalnızca sistem düzeyinde değil; aynı zamanda yapay zekâ, güvenlik, veri işleme ve kullanıcı arayüzü geliştirme gibi çok farklı alanlarda da kullanıldığını göstermektedir.
