Makinist, demiryolu araçlarını (lokomotif, tren seti vb.) güvenli, zamanında ve kurallara uygun şekilde sevk ve idare eden, teknik bilgiye sahip lisanslı kişidir. Makinistler, yolcu ve yük taşımacılığı görevlerini yürütmenin yanı sıra, trenin teknik işleyişinden, emniyetli ilerleyişinden ve iş güvenliğinden de doğrudan sorumludur.
Görev ve Sorumluluklar
Makinistlerin görevleri, operasyonel ve teknik düzeyde çeşitlilik gösterir. TCDD Taşımacılık A.Ş.'nin 2020 yılı faaliyet raporuna göre, makinistlerin görevleri şunlardır:
- Trenleri tarifeye uygun şekilde çalıştırmak.
- Lokomotifin çalıştırılmasını, durdurulmasını ve fren sistemlerinin kontrolünü sağlamak.
- Sinyalizasyon sistemleri ve yol işaretlerine uygun şekilde tren sevkiyatını gerçekleştirmek.
- Tren öncesi ve sonrası teknik kontrolleri yapmak (lokomotif yağ seviyesi, hava sistemleri, elektrik bağlantıları vb.).
- Arıza durumlarında teknik ekiple koordinasyon kurarak ilk müdahaleyi yapmak.
- Seyir esnasında hız, frenleme ve enerji tüketimi gibi parametreleri izlemek.
- Yolculuk boyunca sürüş defterlerini ve dijital kayıt sistemlerini doldurmak.
- Güvenli çalışma prosedürlerine, trafik ve iş güvenliği kurallarına uymak.
Eğitim ve Belgelendirme Süreci
TCDD Taşımacılık A.Ş.'nin 2020 tarihli "Tren Makinisti Belgelendirme Programı Kılavuzu"na göre, makinist adaylarının eğitim ve belgelendirme süreci şu şekildedir:
- Başvuru ve Ön Değerlendirme: Adaylar, belirlenen kriterlere göre başvurularını yapar ve ön değerlendirmeye tabi tutulur.
- Teorik Eğitim: Demiryolu işletmeciliği, sinyalizasyon sistemleri, tren kontrol sistemleri gibi konuları kapsayan teorik eğitimler verilir.
- Pratik Eğitim: Simülatör ve saha uygulamaları ile pratik beceriler kazandırılır.
- Sınav ve Değerlendirme: Eğitimlerin ardından yazılı ve uygulamalı sınavlar yapılır.
- Belgelendirme: Başarılı olan adaylara, TCDD Taşımacılık A.Ş. tarafından makinistlik belgesi verilir.
Tren Kullanan Bir Makinist (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur.)
Çalışma Koşulları ve İş Sağlığı
Makinistler genellikle vardiyalı çalışır ve görevleri şehir içi banliyö hatlarından uluslararası yük hatlarına kadar çeşitlenebilir. Uzun süreli dikkat, stres altında karar verebilme ve acil durumlara hazırlıklı olma gibi özellikler bu meslek için kritiktir.
TCDD Taşımacılık A.Ş.'nin 2020 yılı faaliyet raporunda belirtildiği üzere, makinistlerin sağlık kontrolleri düzenli olarak yapılır ve psiko-teknik değerlendirmeye tabi tutulurlar. Ayrıca, iş sağlığı ve güvenliği açısından ergonomik kokpit tasarımı, gürültü ve titreşim yalıtımı gibi faktörler önemlidir.
Makinist Türleri
Makinistler, görev yaptıkları araç ve hat türlerine göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Elektrikli Tren Makinisti
- Dizel Lokomotif Makinisti
- Yük Treni Makinisti
- Yüksek Hızlı Tren (YHT) Makinisti
- Banliyö Hattı Makinisti
- Uluslararası Hat Makinisti
Her bir görev tipi için farklı sertifikasyon ve eğitim gerekebilir. Özellikle YHT sürücüleri, gelişmiş sinyal sistemleri ve hız kontrollü sürüşe özel eğitim alır.
