Mar Petyun Keldani Kilisesi, Diyarbakır’ın Sur İlçesi’nde, Özdemir Mahallesi’nde, Şeyh Mutahhar Camii yakınlarında yer alan tarihi bir kilisedir. Katolik Mezhebine bağlı Keldaniler tarafından günümüzde de aktif olarak kullanılan bu yapı, kesin inşa tarihi bilinmeyen bir geçmişe sahiptir. Yazılı kaynakların yetersizliği ve yapı üzerinde orijinal bir kitabenin bulunmaması nedeniyle kuruluş tarihi netleştirilememiştir. Ancak kiliseye giriş sağlayan kuzeybatı köşedeki kapının üstünde yer alan 1834 tarihli kitabe, genellikle onarım tarihi olarak kabul edilmektedir. Yapının tarih boyunca birçok kez onarımdan geçtiği bilinmektedir.
Mar Petyun Keldani Kilisesi (Diyarbakır Valiliği)
Mimari Özellikleri
Mar Petyun Kilisesi, Diyarbakır’daki pek çok yapıda olduğu gibi ana yapı malzemesi olarak siyah bazalt taştan inşa edilmiştir. Plan itibarıyla kemerle bölünmüş üç nefli ve beş apsisli bir düzene sahiptir. Kilisenin bazalt taş duvarları, apsis önündeki baklava dilimli ve iki renkli taş döşemelerle uyum içindedir. Volkanik bazalt taşın yanı sıra toprak, ahşap ve kireç harcı (cas) gibi malzemeler de yapımında kullanılmıştır. Duvar örgüsü ve döşemelerde blok taş tercih edilmiş, süslemelerde kireç harcı, mobilyalarda ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Ayrıca demir, kemer karınlarında kandil asılması için ve pencere parmaklıklarında işlevsel bir malzeme olarak dikkat çeker.
Kilise, birbiriyle bağlantılı ek yapılarla kompleks bir yapı grubu oluşturur. Bu kompleks içinde Mar Petyun Kilisesi’nin yanı sıra lojman ve üç avlu bulunmaktadır. Kompleks, avlu etrafında düzgün olmayan, U şeklinde bir düzenlemeye sahiptir.
Mar Petyun Keldani Kilisesi (Diyarbakır Valiliği)
Tarihçe ve Kullanım
Bazı kaynaklara göre Mar Petyun Keldani Kilisesi’nin kökeni 17. yüzyıla dayanmaktadır. Ancak bu tarih, kesin yazılı belgelerle doğrulanamamıştır. Keldaniler, Diyarbakır bölgesinde uzun yıllar boyunca varlığını sürdüren topluluklardan biri olup, günümüzde az sayıda Keldani aile bu kiliseyi ibadet, ayin ve düğün gibi etkinlikler için kullanmaya devam etmektedir. Kilise, aynı zamanda sanat galerisi olarak da işlev görmektedir ve Diyarbakır’da günümüzde faal olan ender kiliselerden biridir.
Mar Petyun Keldani Kilisesi (Diyarbakır Valiliği)
Günümüzdeki Durumu
Mar Petyun Keldani Kilisesi, hem dini hem de kültürel açıdan önemini korumaktadır. Keldani cemaatinin desteğiyle ayakta kalan bu yapı, Diyarbakır’ın zengin mimari ve tarihi mirasının bir parçasıdır. İbadete açık olan kilise, aynı zamanda ziyaretçilere ve sanatseverlere ev sahipliği yapmaktadır. Şeyh Mutahhar Camii’ne yakın konumu, Sur İlçesi’nin tarihi dokusu içinde kilisenin öne çıkmasını sağlamaktadır.
Mar Petyun Keldani Kilisesi (Diyarbakır Valiliği)
