İstanbul ulaşım haritasında B1 (Banliyö 1) hattı olarak tanımlanan Marmaray, kentin en uzun raylı sistemlerinden biri olup Kocaeli il sınırları içindeki Gebze’ye kadar uzanmaktadır. Asya ve Avrupa kıtalarını deniz tabanının altından birbirine bağlayan bu hat, İstanbul’da son yıllarda hayata geçirilen en büyük altyapı projeleri arasında yer almaktadır. Yüksek kapasiteli yolcu taşıma potansiyeline sahip olan Marmaray, hem kent içi ulaşımda hem de şehirlerarası demir yolu bağlantılarında kritik bir rol üstlenmektedir.
MARMARAY Animasyon Filmi (Anadolu Ajansı)
Tarihçe
Marmaray projesinin kökeni Osmanlı dönemine kadar uzanır. Boğaz’ın altından iki kıtayı birbirine bağlama fikri, ilk olarak 1860 yılında Sultan Abdülmecid döneminde gündeme gelmiş, Fransız mühendis Prerault tarafından hazırlanan "Cisr-i Enbubi" adlı deniz altı tüneli projesiyle Sirkeci ve Haydarpaşa garlarının birleştirilmesi hedeflenmiştir.
1892 yılında ise bu projenin çizimi Sultan II. Abdülhamid tarafından yaptırılmıştır. Ancak dönemin teknolojik yetersizlikleri ve ardından gelen savaşlar nedeniyle proje hayata geçirilememiştir.
Osmanlı döneminde planlanan ilk proje. (Anadolu Ajansı)
1980’li yıllarda Asya ve Avrupa kıtalarının demiryolu ile birleştirilmesi konusu tekrar gündeme gelmiş, 1987 yılında Turgut Özal döneminde fizibilite çalışmaları yapılmıştır. 2000’li yıllarda yeniden gündeme gelen proje, dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da onayıyla Mayıs 2004’te başlatılmıştır. Tünel kazılarına ise 21 Aralık 2006’da başlanmıştır. Marmaray’ın en derin noktası, Marmara Denizi’nin 60 metre altına inen tüp tüneldir.
Sonrasında Yenikapı’daki kazı alanında arkeolojik buluntulara rastlanması nedeniyle proje durdurulmak zorunda kalmıştır. 2004’te başlayan Yenikapı kurtarma kazıları, 2013 yılına kadar sürmüş; alandaki bulguların tek tek çıkarılıp incelenmesinden sonra projeye devam edilmiştir. 4 Ağustos 2013 tarihinde Marmaray’da ilk test sürüşü, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan öncülüğündeki bir heyet tarafından gerçekleştirilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin 90. yılı olan 29 Ekim 2013’te ise Marmaray’ın ilk etabı, Kazlıçeşme (Avrupa) ile Ayrılıkçeşmesi (Anadolu) arasındaki 13,6 km’lik kısmın açılmasıyla hizmete girmiştir. Bu güzergahta yer alan duraklar; Ayrılıkçeşmesi, Üsküdar, Sirkeci, Yenikapı ve Kazlıçeşme'dir.
Marmaray'ın açılışı. (Anadolu Ajansı)
Üsküdar Meydanı’ndaki açılış törenine Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, TBMM Başkanı Cemil Çiçek ve eşi Gülten Çiçek, Japonya Başbakanı Shinzo Abe, Romanya Başbakanı Viktor Ponta ve Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım katılmış ve birlikte trenle yolculuk etmişlerdir.
Projenin tamamlanmasının ardından Marmaray, yalnızca İstanbul’un Avrupa ve Asya yakalarını birleştirmekle kalmamış; aynı zamanda Pekin ile Londra arasında kesintisiz demiryolu ulaşımı sağlayan stratejik bir geçiş noktası işlevi görmeye başlamıştır.
Marmaray'ın ilk seferi (Anadolu Ajansı)
Marmaray’ın açılmasından önce her iki boğaz köprüsünden tek yönde saatte ortalama 140.000 yolcu geçişi olurken, Marmaray 'ın açılışının ardından bu sayı 75.000’e düşmüştür. Bu da İstanbul gibi yoğun trafiğe sahip bir megakentte ulaşım yükünün önemli bir kısmının Marmaray tarafından karşılandığını gösteren bir istatistik olmuştur. İlk hattın açılışından birkaç yıl sonra Gebze–Halkalı hattı ise 12 Mart 2019’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla İstanbul Kartal Meydanı’nda düzenlenen törenle hizmete girmiştir.
Marmaray açılışında ip kesme töreni (TCDD)
Böylece Marmaray hattının uzunluğu 76,6 kilometreye, istasyon sayısı ise 43’e ulaşmıştır. Gebze–Halkalı arasında yolculuk süresi 108 dakikadır. 2023 yılı itibariyle Marmaray’ın 10 yıllık karnesine bakıldığında, toplam yolcu sayısının 1 milyarı geçtiği görülmektedir.
Güncel Olarak Marmaray'ın Geçtiği Duraklar
1. Anadolu Yakası: Gebze, Darıca, Osmangazi, GTÜ–Fatih, Çayırova, Tuzla, İçmeler, Aydıntepe, Güzelyalı, Tersane, Kaynarca, Pendik, Yunus, Kartal, Başak, Atalar, Cevizli, Maltepe, Süreyya Plajı, İdealtepe, Küçükyalı, Bostancı, Suadiye, Erenköy, Göztepe, Feneryolu, Söğütlüçeşme, Ayrılıkçeşmesi, Üsküdar.
2. Avrupa Yakası: Sirkeci, Yenikapı, Kazlıçeşme, Fişekhane, Yenimahalle, Bakırköy, Ataköy, Yeşilyurt, Yeşilköy, Florya Akvaryum, Florya, Küçükçekmece, Mustafa Kemal, Halkalı
Marmaray durakları (Marmaray)
