Mazı Yeraltı Şehri, Türkiye'nin Nevşehir ilinin Ürgüp ilçesine bağlı Mazı Köyü sınırlarında yer almaktadır. Antik dönemdeki adı “Mataza” olan bu yerleşim, Ürgüp’ün yaklaşık 18 kilometre güneyinde ve Kaymaklı Yeraltı Şehri’nin 10 kilometre doğusundadır. Kapadokya bölgesinin genel karakteristik özelliklerini taşıyan yeraltı şehirlerinden biri olan Mazı, savunma, barınma ve ibadet gibi çok yönlü işlevlere sahip bir yer altı yerleşimidir.

^{Mazı Yeraltı Şehri (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe

Kapadokya bölgesinde yoğun olarak bulunan yeraltı yerleşimlerinin temel amacı, tarihsel süreçte sık sık yaşanan savaşlar, istilalar ve dinî baskılardan korunmaktır. Bölgedeki yumuşak tüf yapısının kolay işlenebilir olması, insanların yerin altında güvenli mekânlar oluşturmasına olanak tanımıştır. Yeraltı şehirlerinin özellikle Bizans döneminde daha yoğun kullanıldığı, bu süreçte artan dinî baskıların yeraltı yerleşimlerinin yaygınlaşmasına neden olduğu anlaşılmaktadır. Mazı Yeraltı Şehri de bu bağlamda değerlendirilen yerleşimlerden biridir.

Mimari Yapı ve Planlama

Mazı Yeraltı Şehri’nin dört katlı olduğu düşünülmekle birlikte, günümüzde yalnızca iki katı ziyarete açıktır. Yerleşimin farklı yönlere açılan dört girişi tespit edilmiştir. Bu girişlerden biri doğrudan kaya kovuğundan sağlanmakta, diğerlerinin ise zaman içerisinde yerinden kopan kayaların oluşturduğu açıklıklarla meydana geldiği düşünülmektedir. Ana giriş, düzensiz taşlarla örülmüş kısa bir koridorla sağlanmakta, bu koridorun sonunda yer alan iri sürgü taşıyla giriş-çıkış kontrolü sağlanmaktadır. Sürgü taşının hareketini kolaylaştırmak amacıyla koridorun sonunda küçük bir oda tasarlanmıştır.

Yerleşimin zemin katında hayvanlar için ayrılmış ahırlar yer almaktadır. Ahırların sayıca fazla oluşu, bölgede hayvancılığın gelişmişliğine işaret etmektedir. Diğer yeraltı şehirlerinden farklı olarak, ahırların orta kısımlarında hayvanlar için yalaklar yer almaktadır. Ahırların ardında yer alan şırahanelerde, tavanlardaki bacalar aracılığıyla üzümlerin aşağı dökülmesi sağlanmakta, bu alanlar şarap üretimi için kullanılmaktadır.

^{Mazı Yeraltı Şehri (Türkiye Kültür Portalı)}

Dinî Yapılar

Mazı Yeraltı Şehri’nde yer alan kiliseye, ahırlardan geçilen kısa koridorlar aracılığıyla ulaşılmaktadır. Giriş sürgü taşı ile kapatılabilir yapıdadır. Kilisenin apsisi köşeye oyulmuş olup cephesi kabartmalarla süslenmiştir. Kilise mekânı içerisinde yaklaşık 20 metre derinliğe sahip bir su kuyusu, ortada bir sütun, girişin solunda büyük bir apsis ve iki adet kavisli tavan yer almaktadır. Kilisenin apsisleri dikine tasarlanmış olup her iki yanında birer büyük haç motifi işlenmiştir. Orta sütunun ön yüzünde büyük bir haç, kuzey yönünde ise birbiriyle bağlantılı küçük haç motifleri bulunmaktadır. Bu unsurlar, dönemin Hristiyan inanç sistemine dair sembolik öğeleri yansıtmaktadır.

İç İletişim ve Gizli Alanlar

Kiliseye yakın bir konumda, yeraltı şehrinin diğer bölümlerine geçişi sağlayan gizli bir baca yer almaktadır. Bu bacanın, üst katlara geçiş için tasarlandığı ve içine açılan oyukların, yukarıya tırmanmayı kolaylaştırdığı düşünülmektedir. Bu tür yapılar, yeraltı şehirlerinin korunma ve gizlilik ilkelerine uygun olarak tasarlandığını göstermektedir.