Meddahlık, taklit ve canlandırmalar kullanarak dinleyiciyi eğlendirmeyi amaçlayan bir öykü anlatma sanatıdır. Bu sanatı icra eden kişiye, Arapça kökenli olup "öven" veya "metheden" anlamına gelen meddah denir. Meddahlık, meddah adı verilen sanatçıların halkı eğlendirmek amacıyla taklit, espri, jest ve mimikler eşliğinde sergiledikleri doğaçlama hikâye söyleme sanatı olarak da tanımlanır. Sanatın başarısı meddahın retorik yeteneğine ve seyirci ile kurduğu iletişime bağlıdır. Meddah, sanatını icra ederken bir sandalye üzerine oturur. Anlatımı sırasında değnek (pastav) ve mendil (makreme) gibi aksesuarlar kullanır. Değnek, dinleyicinin dikkatini çekmek, anlatımları güçlendirmek için ses efekti olarak kullanılabilir; aynı zamanda oyunda anlatılan eşya ve canlıları temsil etmek için de kullanılır. Mendil ise ses değiştirmek veya çeşitli karakterlere bürünmek amacıyla kullanılır. Bu aksesuarların meddahlık geleneği içinde simgesel anlamları olduğuna dair tarihi kayıtlar bulunur. Meddah öyküsüne, değneğini yere üç kez vurarak "Hak dostum, hak" sözleriyle ve bir tekerlemeyle başlar. Anlatımda geçen kişi ve yer adlarından kimsenin gücenmemesi için "isim isme, kisip kisbe, semt semte benzer, geçmiş zaman söylenir, yalan gerçek vakit geçer" gibi bir ifade kullanır. Anlatım sırasında bazen duraklayıp dinleyicinin anlamasına ve yorum yapmasına olanak tanır, bazen de en heyecanlı yerde keserek dinleyenlerden para toplar. İcrasını "her ne kadar sürçülisan ettikse affola" diyerek tamamlar.
Temalar ve İçerik
Meddahlar, anlatımlarında çeşitli efsaneleri, hikâyeleri, tarihi olayları ve kişileri konu edinebilecekleri gibi, güncel sosyal ve siyasal olaylara gönderme yapan kurmaca ve bağlamlara da başvurabilirler. Böylece, toplumsal ve siyasal eleştiriler, bu kurmaca ve bağlamlar aracılığıyla dinleyenin zihnine gönderilen alt mesajlarla veya açıkça ifade edilebilir. Bu nedenle meddahlar, içinde yaşadıkları dönemin sosyal, siyasal ve ekonomik koşullarının aynası olarak nitelendirilmektedirler. Bu yönüyle meddahların sergilediği oyunlar, çağdaş anlamda epik tiyatroya da yaklaşmaktadır. Meddah hikâyelerinin konuları, çoğu zaman seyirci profiline, ilgisine, sosyal ve siyasal gündeme bağlı olarak doğaçlama belirlenmektedir. Bu yönüyle her oyun, belli bir kurgu ve dizgeye sahip olsa da aslında eşsiz ve özgündür. Meddah hikâyelerinin ortak özelliği, günlük hayatta karşılaşılan düzensizliğin, yoksulluğun, ekonomik ve sosyal problemlerin farklı açılardan sahneye taşınması ve bu konular üzerinde esprili yollardan düşünülmesinin sağlanmasıdır. Meddah, yaygın edebiyat eserlerinden ve popüler konulardan seçtiği anekdot ve şarkılardan oluşan bir repertuar sunar. Her hikâyenin sonunda seyircinin onaylayacağı ahlaki dersler çıkarır.
Meddahlık (Yapay Zeka ile oluşturulmuştur)
Tarihçe ve Güncel Durum
Meddahlık geleneğinin usta-çırak ilişkisi içerisinde sözlü anlatımlarla yaşatılması, anlatılan öykülerin günümüze ulaşmasını güçleştirmiş ve yayımlanmış meddahlık metinlerinin sayısının az olmasına neden olmuştur. Geçmişte meddahlar sanatlarını saray ve köşklerde, sünnet düğünlerinde ve kahvehanelerde icra ederlerken, günümüzde özellikle Ramazan ayında ve dini bayramlarda, televizyon programlarında ve çeşitli sahnelerde sergilemektedirler. Bu değişimler ve hikâyelerin konusundaki güncel kurgular, "modern meddahlık" olarak tanımlanan örneklerin ortaya çıkmasına vesile olmuştur.
UNESCO tarafından verilen belge
Koruma ve Tanınma
Türkiye'de doğrudan meddahlıkla ilgili kültürel faaliyetlerin sayısı az olsa da, tiyatro ve mizah festivallerinde, kutlama ve halk günü programlarında Geleneksel Türk Tiyatrosu başlığı altında meddahlık yer bulabilmektedir. Geleneğin yaşatılması amacıyla üniversitelerin güzel sanatlar fakülteleri, konservatuvar ve tiyatro bölümlerinde, belediyeler ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği ile organize edilen tiyatro kurslarında meddahlık dersleri verilmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından da meddahlık geleneği konusunda araştırma, tespit ve envanter çalışmaları devam etmektedir. Meddahlık geleneği, 2003 yılında İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Kültürel Mirasının Başyapıtları arasına girmiş ve 2008 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne alınmıştır.
