Mehmet Ali Birand, uzun yıllar boyunca gazetecilik, köşe yazarlığı, haber sunuculuğu ve televizyon yapımcılığı alanlarında pek çok çalışmaya imza atmış bir gazeteci, yazar ve televizyoncudur.

Çocukluğu ve Eğitimi

Birand, Mürvet ve İzzet Birand çiftinin oğlu olarak, 9 Aralık 1941 gecesi İstanbul Beyoğlu'nda, Alman Hastanesi’nde doğdu. Ailesi Elazığ’ın Palu ilçesinden İstanbul'a taşınmıştı. Babasını 2 yaşındayken kalp krizi nedeniyle kaybeden Birand, ilkokulu Erenköy Zihnipaşa’da tamamladıktan sonra 1955 yılında Galatasaray Lisesi’ne girdi ve 1962’de mezun oldu. Daha sonra İstanbul Üniversitesi Filoloji Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydolduysa da maddi imkânsızlıklar nedeniyle eğitimini tamamlayamadı.

^{Mehmet Ali Birand, soruları cevaplıyor. (AA)}

Meslek Hayatı

Gazeteciliğe 1964 yılının Temmuz ayında Milliyet gazetesinde başladı. Abdi İpekçi’nin yönlendirmesiyle mesleğe adım atan Birand, 1971'de Brüksel'e yerleşerek Milliyet’in Avrupa muhabirliğini üstlendi. Bu dönemde Kıbrıs Barış Harekâtı, Avrupa Konseyi toplantıları ve Washington-Atina hattındaki gelişmeleri izledi. 20 yıl boyunca Brüksel’de görev yapan gazeteci, uluslararası ilişkiler ve dış politika alanındaki çalışmalarıyla tanındı.

1985 yılında TRT 1 ekranlarında yayımlanmaya başlayan 32. Gün adlı haber programının yapımcılığını ve sunuculuğunu üstlendi. 32. Gün adlı haber programı, uluslararası ilişkiler ve güncel siyasi gelişmeleri konu almaktaydı. 1988 yılında Lübnan'ın Beka Vadisi'ndeki PKK kampında Abdullah Öcalan ile gerçekleştirdiği röportaj, Türkiye basın tarihinde bir ilk oldu.

^{Mehmet Ali Birand, 32. Gün programından. (Mehmet Ali Birand Gazetecilik ve Demokrasi Derneği)}

Mehmet Ali Birand, gazetecilik kariyeri boyunca sadece haber sunuculuğu ve yazarlıkla sınırlı kalmayıp, belgesel yapımcılığı alanında da çeşitli çalışmalar yaptı. 1989 yılında “Kıbrıs” belgeselini hazırladı. Daha sonra Türkiye’nin siyasi tarihine ilişkin olayları konu alan “Demirkırat”, “12 Mart”, “12 Eylül” ve “Özallı Yıllar” gibi belgesellerin yapımında yer aldı. Bu projelerde Can Dündar ve Bülent Çaplı ile birlikte çalıştı. 1991 yılında Türkiye'ye dönen Birand, meslek hayatını Sabah ve Posta gazetelerinde sürdürdü. 1992 yılında Show TV’de haber sunuculuğuna başladı. 1997 yılında CNN Türk’ün kuruluş sürecinde görev aldı. 2005-2009 yılları arasında Kanal D Ana Haber Bülteni’ni sundu. 2009 yılında CNN Türk ve Kanal D’nin genel yayın yönetmenliğini üstlendi. Ayrıca “30 Sıcak Gün”, “Diyet”, “Türkiye’nin Avrupa Macerası”, “12 Eylül 04.00” ve “Emret Komutanım” adlı kitapları yayımladı.

Son yıllarında Kanal D ve CNN Türk’ün haber yayın yönetmenliği görevlerini birlikte yürüttü.

Tartışmalı Konular

Birand’ın ismi, 1996–1997 yıllarındaki 28 Şubat sürecinde dönemin Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Çevik Bir tarafından hazırlanan "Andıç" belgesinde geçti. TRT için hazırladığı programlar sırasında sahtecilik ve usulsüzlük suçlamalarıyla hakkında açılan kamu davasında, Ankara 17. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından 1994 yılında 11 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı. Cezası paraya çevrilirken, TRT'ye uğrattığı zarar yargı kararıyla tespit edilerek ödetildi.

Özel Hayatı

Birand, Milliyet gazetesinde tanıştığı Cemre Birand ile 1971 yılında evlendi. Çiftin Umur Ali adında bir oğulları dünyaya geldi. Fransızca ve İngilizce bilen Birand, uzun yıllar Belçika’da yaşadı ve bu ülkenin vatandaşlığını da aldı.

Ölümü ve Mirası

Bir süre pankreas kanseri tedavisi gören Mehmet Ali Birand, safra kesesi stent değişimi amacıyla kaldırıldığı İstanbul Amerikan Hastanesi'nde, 17 Ocak 2013 tarihinde 72 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi, Teşvikiye Camii’nde kılınan namazın ardından Anadolu Hisarı Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedildi.

Mithat Bereket, Çiğdem Anad, Ali Kırca, Cüneyt Özdemir gibi isimler Birand’ın yanında yetişen gazeteciler arasındadır.

Eserleri ve Belgeselleri

Birand, Türkiye’nin yakın siyasi tarihini belgesel ve kitaplaştıran çalışmalarıyla da öne çıktı. Birand'ın başlıca çalışmaları şunlardır:

• 30 Sıcak Gün (1976)
• 12 Eylül 04.00
• Apo ve PKK
• Diyet (Roman)
• Emret Komutanım
• Ben Böyle Gördüm (Anı)

Ayrıca Demirkırat, 12 Mart, 12 Eylül, Özallı Yıllar gibi belgesellerin yapımcılığını ve sunuculuğunu yaptı.

^{Mehmet Ali Birand'ın cenaze töreni. (Fotoğraf: Berk Özkan, AA)}