Meke Gölü, Türkiye’nin Konya iline bağlı Karapınar ilçesinde yer alan, volkanik bir maar gölüdür. Jeolojik yapısı ve kuş bakışı görüntüsünde nazar boncuğuna benzeyen görünümüyle “Dünyanın Nazar Boncuğu” olarak anılır. Göl, sönmüş bir volkan kraterinin gaz patlaması sonucu suyla dolmasıyla oluşmuş ve ortasında volkanik konilerden kaynaklanan adacıklar barındırır. Karapınar-Ereğli yolunun 7. kilometresindeki sapaktan 2 kilometre içeride bulunan göl, deniz seviyesinden 981 metre yüksekliktedir. Ana gölün uzunluğu 800 metre, genişliği 500 metre ve derinliği 12 metredir. Ortasında yer alan volkan konisindeki ikinci göl ise 25 metre derinliğe sahip olup tuzlu suya sahiptir. Adını çevrede yaşayan meke kuşlarından alan bu doğa harikası, göçmen kuşların Türkiye’deki önemli duraklarından biridir ve 2005 yılında Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilmiştir.
Meke Gölü (karapinargezirehberi)
Oluşumu ve Jeolojik Özellikleri
Meke Gölü’nün oluşumu, yaklaşık 4-5 milyon yıl önce Pleistosen çağda gerçekleşen volkanik bir patlamayla başlamıştır. Bu patlama, Karacadağ volkanizmasına bağlı olarak geniş bir krater (piroklastik koni) meydana getirmiş ve zamanla suyla dolmasıyla göl haline gelmiştir. Günümüzden yaklaşık 9.000 yıl önce ikinci bir volkanik patlama, gölün ortasında yeni bir volkan konisi oluşturmuş; bu koni de suyla dolunca gölün karakteristik nazar boncuğu görünümü ortaya çıkmıştır. Ana koni, göl tabanından 120 metre yüksekliğe ulaşırken, çevresinde üç parazit koni daha bulunmaktadır. Göl ve çevresi, bazalt, andezit, lapilli tüf, volkan bombaları ve kül gibi piroklastik malzemelerden oluşur. Bölgedeki jeolojik birimler, Paleozoyik’ten günümüze kadar uzanan metamorfik kayaçlar, Paleojen ve Neojen yaşlı sedimenter birimler ile Miyosen-Pliyosen volkanik kayaçlarını içerir.
Meke Gölü (Anadolu Ajansı)
Çevresel Durum ve Kuruma Süreci
Meke Gölü, son yıllarda artan kuraklık ve yeraltı sularının bilinçsiz tüketimi nedeniyle ciddi bir tehdit altındadır. Konya Kapalı Havzası’nda yer alan göl, bölgenin az yağış alması (yıllık ortalama 320 mm) ve yeraltı su seviyesinin düşmesiyle %99 oranında kurumuştur. Gölün kuruyan alanlarında tuz kristalleri ve tabakaları oluşmuş, kalan az miktardaki su birikintileri ise mikroorganizmalar nedeniyle kırmızı renge bürünmüştür. Doç. Dr. Fetullah Arık’a göre, bu kırmızı renk tuzlu ve sodalı göllerde sıkça görülen mikroorganizma kalıntılarından kaynaklanmaktadır. Gölün eski güzelliği, 2000’li yılların başında sularla kaplıyken göz kamaştırırken, 2015 itibarıyla tamamen kuruma noktasına gelmiştir. Kuraklık, bilinçsiz tarımsal sulama ve kaçak kuyular, gölün yeraltı sularından beslenememesine yol açmıştır.
Meke Gölü (Anadolu Ajansı)
Ekolojik ve Turistik Önemi
Meke Gölü, biyolojik çeşitliliği ve göçmen kuşlar için barınak olmasıyla ekolojik açıdan büyük önem taşır. Geçmişte meke kuşları, sakar meke, angıt, su çulluğu, kaya kartalı gibi birçok kuş türüne ev sahipliği yapmıştır; ancak kuruma nedeniyle bu türlerin çoğu artık bölgeyi terk etmiştir. Turizm açısından ise göl, jeoturizm potansiyeliyle yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çeker. Prof. Dr. Tahir Nalbantçılar, Meke’nin dünyada sayılı jeolojik yapılar arasında yer aldığını ve etkili tanıtımla çekim merkezi olabileceğini belirtmiştir. Gölün nazar boncuğu görünümü, özellikle yağışlı dönemlerde su veya karla dolduğunda belirginleşir.
Meke Gölü (Anadolu Ajansı)
Koruma ve Restorasyon Çalışmaları
Meke Gölü’nün eski ihtişamına kavuşması için Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından “Meke Gölü’nün Ekolojik Restorasyonu Amacıyla Geri Kazanılmış Su ile Beslenmesi Projesi” başlatılmıştır. Karapınar Atıksu Arıtma Tesisi’nin yanına inşa edilen Atıksu Geri Kazanım Tesisi, 2025 itibarıyla %75 tamamlanma oranına ulaşmıştır. Proje kapsamında, 8,5 kilometrelik bir iletim hattıyla göle günlük 7.000 metreküp arıtılmış su aktarılması planlanmaktadır. Bu tesis, gölün su seviyesini korumayı ve çevresindeki yeşil alanları sulamayı hedefler. Belediye Başkanı Uğur İbrahim Altay, projenin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı desteğiyle yürütüldüğünü ve göle yeniden hayat vereceğini vurgulamıştır.
Meke Gölü, jeolojik, ekolojik ve turistik değerleriyle Türkiye’nin en nadide doğal miraslarından biridir. Ancak kuraklık, yeraltı sularının aşırı tüketimi ve bilinçsiz tarım politikaları nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Gölün korunması, modern sulama tekniklerinin yaygınlaştırılması, kaçak kuyuların önlenmesi ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimiyle mümkündür.
