Meme Kanseri Farkındalık Ayı, her yıl 1-31 Ekim tarihleri arasında, meme kanserinde erken teşhisin önemi ve hastalık farkındalığının vurgulanması amacıyla dünya çapında düzenlenen bir dizi bilinçlendirme etkinliğini kapsar. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 2004 yılından bu yana belirlenen bu ay, dünya çapında milyonlarca kadını etkileyen hastalığın taranmasını ve önlenmesini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

Bu farkındalık çalışmaları, uluslararası kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları ve akademisyenler başta olmak üzere tüm paydaşlar tarafından yürütülür. Kampanyaların temel hedefi; meme kanseri teşhisi konan kişileri desteklemek, risk faktörleri konusunda toplumu bilinçlendirmek, düzenli taramanın önemini vurgulamak ve hastalık hakkında daha fazla araştırmaya duyulan ihtiyaca dikkat çekmektir. Farkındalık ayı boyunca tüm dünyada "Pembe Kurdele" teması kullanılmaktadır. Ayrıca erken tanının önemini vurgulamak amacıyla 15 Ekim "Dünya Meme Sağlığı Günü" ve 26 Ekim "Pembe Kurdele Takma Günü" olarak kabul edilmiştir.

Meme Kanseri Tanım ve Epidemiyoloji

Meme kanseri, meme dokusunda yer alan hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Kanser, genellikle memedeki süt salgılayan bezlerde (lobüller) veya süt taşıyan kanallarda (duktuslar) başlar, daha nadir olarak meme dokusundaki yağ ve bağ dokusunda da gelişebilir.

Küresel ve Ulusal Boyut

• Küresel Sıklık: Meme kanseri, tüm dünyada kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. DSÖ'nün 2021 verilerine göre, tüm yeni tanı konulan kanserlerin %11.7'sini oluşturarak kanser türleri arasında ilk sıraya yükselmiştir. DSÖ verilerine göre her yıl yaklaşık 2.3 milyon kadına meme kanseri teşhisi konulmakta, bu da kadınlarda yeni tanı konulan tüm kanserlerin %23.8'ini oluşturmaktadır. 2022 yılında yaklaşık 670.000 kadın bu hastalıktan hayatını kaybetmiştir.^【1】 
• Türkiye'deki Durum: Türkiye'de de meme kanseri, kadınlarda en sık görülen ve yaşam kaybına neden olan kanser türüdür. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de yılda yaklaşık 27 bin kadına meme kanseri tanısı konulmakta ve her 18 kadından biri yaşamı boyunca bu hastalığa yakalanma riski taşımaktadır. Kadınlarda görülen kanserlerin yaklaşık %25'ini meme kanseri oluşturmaktadır.^【2】 

Risk Faktörleri

Meme kanserinin ortaya çıkmasında genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin birleşimi rol oynar. Tüm invaziv meme tümörleri için risklerin %62.8'i değiştirilebilir faktörlere, %37.2'si ise değiştirilemeyen faktörlere atfedilmiştir.^【3】 

Değiştirilebilir Risk Faktörleri (Yaşam Tarzıyla İlişkili)

• Sedanter/hareketsiz bir yaşam sürmek.
• Fazla kilolu veya şişman (obez) olmak (özellikle menopoz sonrası 5 kg'dan fazla kilo almak).
• Sigara (tütün ve tütün ürünleri) ve alkol kullanmak.
• Hiç doğum yapmamış veya otuz beş yaşından sonra anne olmak/geç doğum yapmak.
• Hiç bebek emzirmemiş olmak.
• Menopoz sonrası iki yıldan uzun süreyle hormon ilacı kullanmak (HRT).

Değiştirilemeyen Risk Faktörleri

• Kadın olmak: Kadınlarda erkeklerden 100 kat daha fazla meme kanseri görülür.
• Yaş almak: Risk 40 yaş ve üzerinde artar.
• Belirli genlere sahip olmak (BRCA1, BRCA2 gibi).
• Ailede öykü: Birinci derece akrabalarda (anne, kız kardeş, kız çocuk) meme kanseri görülmesi riski iki kat artırır. Ancak, meme kanserlerinin yaklaşık %85'i ailesinde öykü olmayan kadınlarda görülür, bu durum yaşlanma süreciyle meydana gelen genetik mutasyonlara bağlanır.^【4】  
• Kişinin bir memesinde daha önce kanser olması.
• Yoğun meme dokusuna sahip olmak.
• Erken adet (12 yaşından önce) görmek veya geç menopoza (55 yaşından sonra) girmek.
• Göğüs kafesi bölgesine radyoterapi almış olmak.

Korunma ve Önleme

Meme kanseri riskini azaltmak için, sebze ve meyveden zengin beslenme, düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı kiloyu koruma, sigara ve alkol kullanımından uzak durma gibi sağlıklı yaşam alışkanlıkları önerilir. Ayrıca, emzirmenin koruyucu etkisi olduğu için tüm annelerin bebeklerini en az 2 yıl emzirmeleri tavsiye edilmektedir.

Belirtileri ve Erken Tanı Stratejileri

Meme kanserinde en sık rastlanan belirti, memede ağrısız, zamanla büyüyen bir yumrunun (kitlenin) ele gelmesi ve hissedilmesidir. Hastalık ilerleyen dönemlere gelene kadar belirti vermeyebilir. Görülebilecek diğer belirtiler şunlardır:

• Memenin şeklinde ya da boyutunda değişiklik.
• Meme ya da meme ucu derisinde kızarıklık, kalınlaşma, kabuklanma veya portakal kabuğu görünümü.
• Meme ucundan gelen akıntı (özellikle kanlı akıntı).
• Meme ucu veya derisinde çekilme, içe çöküntü.
• Koltuk altında veya köprücük kemiği çevresinde şişlik veya yumru (bazen memede yumru hissedilmeden önce ortaya çıkabilir).

Bu belirtilerin görülmesi durumunda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması önem taşır.

Erken Tanı ve Tarama Programları

Meme kanseri ile mücadelede etkili strateji, hastalığı erken evrede tespit etmektir, çünkü erken teşhis edilen vakalarda tedaviye yanıt oranı yüksektir ve hayat kurtarıcı bir önlemdir. Erken evrelerde tespit edilen meme kanserlerinin tedavisi daha başarılı olmakta ve yaşam kalitesi artmaktadır.

Türkiye'de Sağlık Bakanlığı, Ulusal Kanser Kontrol Programı kapsamında kanser tarama programları yürütmektedir. Avrupa Birliği Kalite Standartlarına uygun bu ücretsiz tarama hizmetleri, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Aile Sağlığı Merkezleri (ASM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) ve Mobil Kanser Tarama Araçları aracılığıyla sunulmaktadır.

Ulusal Meme Kanseri Tarama Standartlarına Göre Önerilen Yöntemler

Ulusal Meme Kanseri Tarama Standartları, hastalığın erken teşhisi için üç temel yöntemi önermektedir: Kendi Kendine Meme Muayenesi (KKMM), 20 yaşından itibaren kadınlara ayda bir (adet başlangıcından 7-10 gün sonra) düzenli olarak yapmaları tavsiye edilir. Klinik Meme Muayenesi ise 20-39 yaş arasındaki kadınlar için iki yılda bir, bir hekim tarafından yapılmalıdır. Son olarak, Mamografi (Görüntüleme), 40-69 yaş arasındaki tüm kadınlara iki yılda bir, herhangi bir şikayet olmaksızın ücretsiz olarak sunulur; bu tarama, genellikle her iki meme için standart olarak iki pozisyonda (MLO ve CC) film çekilmesi şeklinde gerçekleştirilir.

Tedavi ve Sağkalım Oranları

Meme kanseri, her hastada farklı özellikler gösterebilen bir hastalıktır. Bu nedenle tedavi planı, hastanın yaşına, kanserin evresine, genetik özelliklerine ve diğer sağlık durumlarına göre kişiye özel olarak belirlenir. Tedavi kararında hastalığın yeri, evresi ve diğer sağlık sorunlarının varlığı gibi birden fazla faktör etkilidir.

Başlıca tedavi yöntemleri arasında cerrahi müdahale, kemoterapi (ilaç tedavisi), radyoterapi (ışın tedavisi), hormon tedavileri ve hedefe yönelik/immünoterapiler yer almaktadır.

Erken teşhis edilen hastalarda sağkalım oranının %90'a kadar çıkabildiği bildirilmektedir. Ulusal kanser istatistiklerinde yeni tanı alan meme kanserlerinin büyük bir kısmı (%48.2 veya %42.9) lokalize yani sadece meme ile sınırlı iken, küçük bir kısmı (%10.2 veya %12.5) uzak organlara yayılmış durumda tespit edilmektedir.^【5】