Konya’nın Karatay ilçesinde yer alan ve Mevlevîlik tarikatının merkezi olan Mevlâna Dergâhı’nda hizmet veren bir müzedir. Müze, Cumhuriyet'in ilanından sonra 1926 yılında "Konya Asâr-ı Atîka Müzesi" adıyla ziyarete açılmış, 1954 yılında ise "Mevlâna Müzesi" adını almıştır. Müze, Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin türbesini ve Mevlevîlik ile ilgili önemli eserleri içermektedir.
Mevlâna Müzesi (Kaynak: Pexels/ Serdar Göleli)
Tarihçe ve Yapı
Mevlâna Dergâhı’nın çekirdek yapısı, 1274 yılında inşa edilen Hz. Mevlâna’nın türbesidir. Mevlâna’nın vefatından sonra, sevenleri ve müridleri, mezarının üzerine bir türbe inşa etmek istemiş ancak Mevlâna, “Gök kubbeden daha iyi türbe mi olur?” diyerek bu isteği reddetmiştir. Ancak kendisinin 17 Aralık 1273’te vefat etmesinin ardından oğlu Sultan Veled, türbe inşasını kabul etmiş ve "Kubbe-i Hadra" (Yeşil Kubbe) denilen türbe, dört fil ayağı üzerine, 130.000 Selçukî dirhemine Mimar Tebrizli Bedreddin tarafından inşa edilmiştir.
Dergâhın diğer yapıları olan semâhane, mescit, dedegân hücreleri, mutfak ve şadırvan 16. yüzyılda Osmanlı padişahlarının desteğiyle inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde birçok kez restore edilen ve eklemeler yapılan dergâh, 1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla ibadethane olarak kullanılmaktan çıkarılmıştır. 1926 yılında müze olarak ziyarete açılan yapı, 1954 yılında yeni bir düzenlemeyle "Mevlâna Müzesi" adını almıştır.
Mevlâna Müzesi (Kaynak: Pexels/Abdullah Öğük)
Müzenin Bölümleri
Müzenin giriş kapısı "Dervişân Kapısı" olup avlunun kuzey ve batı yönünde derviş hücreleri yer almaktadır. Güney yönünde matbah ve Hürrem Paşa Türbesi bulunmaktadır. Doğu tarafında ise Sinan Paşa, Fatma Hatun ve Hasan Paşa türbeleri, semâhane, mescit ve Mevlâna ile aile fertlerinin mezarlarının bulunduğu ana bina yer almaktadır.
- Huzûr-u Pîr (Türbe Salonu): Türbe salonuna, Sokullu Mehmet Paşa’nın oğlu Hasan Paşa tarafından 1599 yılında yaptırılan gümüş kapıdan girilmektedir. Türbe salonunda Mevlâna’nın yanı sıra, oğlu Sultan Veled, babası Bahaeddin Veled ve birçok Mevlevî büyüğünün sandukaları bulunmaktadır. Türbe salonunu süsleyen levhalar arasında Mevlâna’nın ünlü sözleri yer almaktadır.
- Semâhane: Kanunî Sultan Süleyman döneminde yaptırılan semâhane, Mevlevî âyinlerinin icra edildiği önemli bir mekândır. Burada, Mevlevî müziğine ait enstrümanlar ve semâ gösterilerine dair unsurlar sergilenmektedir.
- Mescit: Mescit, müezzin mahfili ve mesnevîhân kürsüsü ile dikkat çekmektedir. Burada sergilenen eserler arasında hat sanatıyla işlenmiş levhalar ve çeşitli el yazması eserler bulunmaktadır.
- Derviş Hücreleri: Padişah III. Murat tarafından 1584 yılında dervişlerin ikameti için yaptırılan 17 hücre bulunmaktadır. Günümüzde bu hücrelerde Mevlevî dervişlerinin günlük yaşamını anlatan canlandırmalar ve etnografik eserler sergilenmektedir.
- Matbah (Mutfak Bölümü): Sultan III. Murat tarafından yaptırılan mutfak bölümü, dervişlerin eğitildiği ve yemek yediği yer olarak kullanılmıştır. Burada Mevlevî mutfağına dair sergiler bulunmaktadır.
Müzede Bulunan Kıymetli Eserler
- Mevlâna’nın Sandukası: 1274 yılında Anadolu Selçuklu üslubunda ahşap işçiliği ile yapılmış olan Mevlâna’nın sandukası, Osmanlı döneminde Kanunî Sultan Süleyman tarafından restore edilmiştir.
- Pûşîde (Mezar Örtüsü): Sultan II. Abdülhamid tarafından 1895 yılında atlas kumaştan yaptırılan mezar örtüsü, altın klaptan işlemelerle süslenmiştir.
- Mesnevî Nüshası: Mevlâna’nın vefatından beş yıl sonra yazılmış olan "Nüsha-i Kadîm", hattat Mehmed bin Abdullah Konevî tarafından 1278 yılında nesih hat ile yazılmıştır.
- Kur’ân-ı Kerîm: Selçuklu dönemine ait, hattatı Yâkût el-Musta‘sımî olan 1268 tarihli nesih hatla yazılmış Kur’ân-ı Kerîm, müzenin en önemli yazma eserleri arasındadır.
- Nisan Tası: İlhanlı Hükümdarı Ebû Saîd Bahadır Han tarafından 1327 yılında bronz üzerine gümüş ve altın kakma tekniğinde yaptırılarak Mevlâna Dergâhı’na hediye edilen bu tas, Nisan yağmurlarının toplanıp ziyaretçilere şifa niyetine dağıtıldığı bir eserdir.
