Mitoloji, toplumların tarih boyunca geliştirdiği efsanevi anlatıların, tanrılar, kahramanlar, doğaüstü varlıklar ve evrenin kökenine dair inançların bütününe verilen isimdir. Yunanca "mythos" (efsane, masal) ve "logos" (söz, anlatı) kelimelerinden türemiştir. Mitolojiler, çeşitli halkların kültürel ve dini yapısını şekillendiren, sanattan felsefeye kadar birçok alanda etkisini sürdüren anlatılardır.

Mitoloji, eski çağlardan günümüze kadar gelen halk inanışları, dini ritüeller, kahramanlık destanları ve doğa olaylarını açıklama çabalarıyla şekillenmiştir. Mitler, genellikle bir toplumun kolektif hafızasında önemli bir yer tutar ve sözlü kültür aracılığıyla nesilden nesile aktarılır.

Mitler, belirli bir toplumun değerlerini, dünya görüşünü ve yaşam biçimini yansıtır. Mitolojinin bilimsel olarak incelenmesi, mitlerin tarihsel, antropolojik, sosyolojik ve psikolojik boyutlarını ortaya koyar.

Mitolojinin Türleri

Mitolojiler genellikle belirli temalara göre sınıflandırılır.

• Kozmogonik Mitler: Evrenin ve dünyanın yaratılışı hakkında anlatılar içerir. Örneğin, Yunan mitolojisinde evrenin Uranos ve Gaia tarafından şekillendirilmesi bu türdedir.
• Teogoni Mitleri: Tanrıların kökeni ve soylarını anlatan mitlerdir. Hesiodos’un "Theogonia" adlı eseri, Yunan mitolojisinde tanrıların doğuşunu açıklayan en önemli kaynaktır.
• Kahramanlık Mitleri: Mitolojik kahramanların maceralarını anlatır. Herakles, Oğuz Kağan ve Manas Destanı gibi figürler bu türdedir.
• Tufan Mitleri: Evrenin yeniden doğuşunu anlatan efsaneler içerir. Nuh Tufanı, Sümer mitolojisindeki Gılgamış Destanı ve Yunan mitolojisinde Deukalion ve Pyrrha tufanı bu kategoriye girer.
• Ölüm ve Diriliş Mitleri: Ölümden sonra tekrar hayata dönüşü anlatan mitlerdir. Mısır mitolojisinde Osiris, Yunan mitolojisinde Dionysos ve Türk mitolojisinde Ergenekon Destanı bu kategoriye örnek verilebilir.

Türk ve Yunan Mitolojisi Arasındaki Farklar

Mitolojiler, toplumların yaşadığı coğrafi ve kültürel koşullara bağlı olarak farklılık gösterir. Türk ve Yunan mitolojileri arasında önemli farklar bulunmaktadır:

• Tanrı Anlayışı: Yunan mitolojisi çok tanrılı bir inanç sistemine dayanırken, Türk mitolojisinde Gök Tanrı inanışı öne çıkar.
• Doğa ve Hayvan Motifleri: Türk mitolojisinde kurt, geyik ve ağaç gibi unsurlar kutsal kabul edilirken, Yunan mitolojisinde tanrılar insan biçiminde tasvir edilir.
• Kahramanlık Anlatıları: Yunan mitolojisinde tanrılar ve kahramanlar iç içe geçerken, Türk mitolojisinde kahramanlık destanları daha çok tarihi kişiliklerle ilişkilendirilmiştir.

Mitolojinin Kültürel ve Sanatsal Etkileri

Mitoloji, edebiyat, sanat, felsefe ve hatta bilim üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Yunan mitolojisinin Avrupa sanatına etkisi barizdir; Rönesans dönemi ressamları ve heykeltıraşları mitolojik figürleri sıkça kullanmışlardır. Türk mitolojisi ise halk edebiyatı, destanlar ve masallarla günümüze kadar taşınmıştır. Kutadgu Bilig, Dede Korkut Hikâyeleri ve Manas Destanı, Türk mitolojisinin en önemli yazılı kaynakları arasındadır.