Mitsubishi A6M Zero (Reisen, 零戦), Mitsubishi Heavy Industries tarafından Japon İmparatorluk Donanması (IJN) için tasarlanan, II. Dünya Savaşı'nın ilk dönemlerinde Pasifik cephesinde kullanılan, uzun menzilli ve uçak gemisi tabanlı bir avcı uçağıdır. Uçağın adı, hizmete girdiği Japon İmparatorluk Takvimi'ne göre 2600 (Miladi 1940) yılının son hanesi olan "Sıfır"dan (Zero) gelmektedir. Tasarım, Jiro Horikoshi tarafından yapılmıştır.

^{Mitsubishi A6M Zero (Wayne Hsieh)}

Geliştirme ve Tasarım Felsefesi

A6M'nin geliştirilme süreci 1937 yılında, A5M Type 96 "Claude" avcı uçağının yerini alacak, üstün menzil, manevra kabiliyeti ve güçlü silahlanma sunan bir platform ihtiyacına cevap olarak başlamıştır. İlk prototip 1 Nisan 1939'da uçmuştur. Zero, hem Çin cephesinde hem de Pasifik Savaşı'nın başlangıcında karşılaştığı tüm müttefik avcı uçaklarından daha üstün olduğu izlenimini vermiştir.

• Hafif Yapı ve Menzil: Tasarım felsefesi, yüksek hız, tırmanma oranı ve muazzam menzil elde etmek için ağırlığı minimumda tutmaya odaklanmıştır. Bu amaçla, Sumitomo Metal Industries tarafından geliştirilen "ekstra süper duraluminyum" adı verilen hafif bir alaşım kullanılmıştır. Bu hafif yapı, Zero'ya 2.600 kilometreyi aşan operasyonel menzil kazandırmış ve müttefik komutanlarda Japonya'nın çok sayıda Zero'yu uzak cephelere konuşlandırdığı izlenimini yaratmıştır.
• Kanat Yüklemesi ve Manevra: A6M, düşük kanat yüklemesine sahip yüksek taşıma kapasiteli bir kanat profili kullanmıştır. Bu özellik, uçağa yüksek manevra kabiliyeti ve düşük hızlarda üstün dönüş yeteneği sağlamış, böylece 1942'ye kadar karşılaştığı müttefik avcı uçaklarını (özellikle F4F Wildcat'i) dogfight'ta geride bırakmıştır.

^{JAPON TEKNOLOJİ HARİKASI MİTSUBİSHİ A6M ZERO (Tarih Dükkanı)}

Teknik Zafiyetler ve Zırh Eksikliği

Zero'nun üstün erken performansı, tasarımındaki kritik güvenlik öğelerinden feragat edilmesiyle sağlanmıştır. Bu zafiyetler, savaşın seyrinin değişmesiyle operasyonel zayıflıklara dönüşmüştür.

• Zırh ve Yakıt Tankları: A6M, ağırlık kısıtlamaları nedeniyle pilot zırhından ve kendini sızdırmaz (self-sealing) yakıt tanklarından büyük ölçüde yoksundu. Bu durum, Zero'yu hafif hasarlara karşı bile son derece savunmasız bırakmış, isabet aldığında kolayca alev almasına veya parçalanmasına neden olmuştur.
• Hız Kısıtlamaları: Uçağın hafif yapısı, yüksek hızlarda ve özellikle dalış manevralarında dezavantaj yaratmıştır. Yakalanan Zero'lar üzerinde yapılan müttefik testleri, uçağın yüksek hızlarda sağa yuvarlanma zorluğu çektiğini ve manevra kabiliyetinin azaldığını ortaya çıkarmıştır. Maksimum hızı 317 mph ile 345 mph arasında değişmekteydi.
• Motor Gücü: Zero'nun ana motoru, Nakajima Sakae radyal motoruydu (erken modellerde 840 hp, sonraki modellerde 1.130 hp). Ancak tasarımcı Horikoshi, Zero'nun sorunlarının temelinde, uçağın taşıdığı yük ve gereksinimlere kıyasla motorunun yetersiz güçte olmasını göstermiştir.

Silahlanma ve Varyant Gelişimi

Zero, güçlü bir kanat silahlanması taşımasına rağmen, sınırlı mühimmat kapasitesine sahipti.

• Standart Silahlanma: İki adet 20 mm Type 99 topu (kanatlarda) ve iki adet 7.7 mm (.303 inç) makineli tüfeği (burunda) taşırdı. Savaşın ilerleyen dönemlerinde bazı varyantlarda 7.7 mm tüfekler, 13.2 mm (.50 kalibre) makineli tüfeklerle değiştirilmiştir.
• Mühimmat Kısıtlılığı: 20 mm topların mühimmat stoğu kısıtlıydı ve bu toplar, daha sonra ortaya çıkan Amerikan zırhlı avcılarına karşı yetersiz kalmıştır.

Zero, savaş ilerledikçe, artan ağırlık ve azalan motor verimliliğini dengelemek için sürekli geliştirilmiştir:

• A6M2 Model 21: Pearl Harbor saldırısına katılan ve Pasifik Savaşı'nın başlangıcındaki ana varyanttır. Uzun menzile odaklanmıştır.
• A6M3 Model 32 (Hamp): Daha güçlü Sakae motoru ve kare kesimli (clipped) kanat uçlarına sahipti.
• A6M5 Model 52 (Zeke): Kanatları ve gövdesi güçlendirilmiş, maksimum hızı artırılmış ancak ağırlığı artmıştır. En son üretim varyantı olmuştur.

^{Mitsubishi A6M Zero (Roger Smith)}

Operasyonel Tarihçe ve Kritik Muharebeler

Zero, Pearl Harbor saldırısı, Mercan Denizi ve Guadalcanal gibi Pasifik Savaşı'nın tüm büyük deniz ve hava muharebelerinde yer almıştır.

• Erken Üstünlük: Zero, ilk olarak 1940'ta Çin üzerinde muharebeye girmiş, zayıf Çin ve eski Amerikan-Rus tasarımlarına karşı 12'ye 1 gibi yüksek bir düşürme oranına ulaşmıştır. Bu erken başarı, uçağın "yenilmez" efsanesini pekiştirmiştir.
• Midway Muharebesi (Haziran 1942): Zero pilotları, Pearl Harbor'a katılan uçak gemilerinden havalanarak Midway'de kritik rol oynamıştır.
• Taktiksel Karşı Saldırı: Midway'den sonra Akutan Adası'nda ele geçirilen sağlam bir A6M2 (Koga'nın Zero'su) üzerinde yapılan testler, müttefiklere Zero'nun dalış ve yüksek hızlı yuvarlanma zafiyetlerini anlamalarını sağlamıştır. Bu keşif, F4F Wildcat pilotlarının "Thach Weave" gibi üstün dalış hızını ve yapısal sağlamlığı kullanan yeni taktikler geliştirmesine yol açmış ve Zero'nun üstünlüğünü sona erdirmiştir.
• F6F Hellcat: 1943'te savaşa giren Grumman F6F Hellcat gibi yeni nesil Amerikan avcı uçakları, Zero'nun tasarım zafiyetlerini hedef alarak hız, tırmanma, zırh ve silahlanmada üstünlük sağlamıştır.
• Son Rolü: Savaşın son aşamalarında, Zero, giderek deneyimsizleşen pilotlar ve artan müttefik sayısal üstünlüğü karşısında, 250 kg bomba taşıyarak kamikaze saldırılarının ana platformu haline gelmiştir. Bu saldırılar, binlerce can kaybına neden olsa da savaşın stratejik sonucunu değiştirememiştir.