MK-Ultra Projesi (Orijinal adıyla: Project MKULTRA), 1953 yılında Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından başlatılan ve insan zihnini kontrol etme yöntemlerini araştıran gizli bir programın kod adıdır. Program, LSD gibi psikoaktif maddelerin ve diğer kimyasalların yanı sıra hipnoz, duyusal yoksunluk ve çeşitli psikolojik tekniklerin potansiyel kullanımını incelemiştir. Proje, 1953'ten 1963'e kadar resmi olarak yürütülmüştür. Deneyler, hem gönüllü hem de gönülsüz ABD vatandaşları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Programın faaliyetleri, CIA'in yurt içi faaliyetleri yasaklayan kuruluş tüzüğünü ve uluslararası hukuku resmen ihlal etmiştir.

^{Rızası Olmadan Psikoaktif Maddelere Maruz Bırakılan Habersiz Denekler (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Tarihsel Arka Plan ve Gelişim

MK-Ultra'nın kökenleri, Soğuk Savaş dönemindeki jeopolitik gerilimlere dayanmaktadır. ABD istihbarat topluluğu, Sovyetler Birliği, Çin ve Kuzey Kore'nin esir alınan ABD askerleri üzerinde "beyin yıkama" (Çince "xi nao" kelimesinden çevrilmiştir) teknikleri kullandığına dair endişeler taşıyordu. Özellikle 1949'da Macaristan'daki Kardinal Mindszenty davası ve Kore Savaşı'ndaki Amerikalı savaş esirlerinin yaptıkları itiraflar, ABD'nin bu alanda geri kalma korkusunu artırmıştır. ABD istihbaratı, Sovyetler Birliği'nin uyuşturucu ve hipnoz yoluyla insan davranışını etkileme programları geliştirdiğini fark etmişti. Bu bağlamda, MK-Ultra'dan önce de benzer programlar denenmişti:

1. Operation Paperclip (1945): Joint Intelligence Objectives Agency (JIOA) tarafından yürütülen bu operasyon, Nazi Almanyası'ndan 1.500'den fazla Alman bilim insanı, teknisyen ve mühendisi ABD'ye getirmiştir. Bu kişilerden bazıları beyin yıkama teknikleri üzerinde çalışmış kişilerdir.

2. Project BLUEBIRD (1950): CIA tarafından başlatılan bu program, özel sorgulama tekniklerini ve davranış değişikliğini araştırıyordu. Program, federal hapishanelerdeki ve askeri üslerdeki rızası olmayan Amerikan vatandaşları üzerinde uyuşturucu testleri yapmıştır.

3. Project ARTICHOKE (1951): BLUEBIRD programının devamı niteliğindeki ARTICHOKE , çok amaçlı bir "doğruluk serumu" bulmaya odaklanmıştır.

Araştırmalar sonrasında ön plana çıkan LSD (Liserjik asit dietilamid), 1938'de Sandoz Laboratuvarları'nda Albert Hofmann tarafından sentezlenmiş ve halüsinojenik etkileri 1943'te keşfedilmiş bir bileşikti. CIA, bu maddenin potansiyelini fark ederek formülünü çoğaltmış ve yerel bir tedarik sağlamıştır.

Programın Yapısı ve Hedefleri

Proje MK-Ultra, 13 Nisan 1953'te CIA Direktörü Allen Welsh Dulles tarafından resmi olarak onaylandı. Programın yürütülmesi, CIA'in Teknik Hizmetler Ekibi'nin (TSS) kimya bölümü başkanı olan ve "Kara Büyücü" lakabıyla da bilinen Dr. Sidney Gottlieb'e verildi. Programın temel hedefleri şunları içermekteydi:

• İnsan davranışını etkilemek ve kontrol etmek.
• Bireyleri itibarsızlaştırmak veya sorgulamalarda bilgi elde etmek için geri dönüştürülebilir, toksik olmayan zihinsel durumlar yaratmak.
• Bireylerin beyinlerine gizli mesajlar yerleştirerek "nöral kuryeler" oluşturmak.
• Kişilerin farkındalığı olmadan gerçek anıları silmek ve sahte anılar yerleştirmek.
• Hipnozla programlanmış suikastçılar yaratma olasılığını araştırmak.

MK-Ultra, en az 149 alt projeden oluşuyordu. Bu projeler, 44 kolej ve üniversite, 15 araştırma kuruluşu, 12 hastane ve 3 ceza infaz kurumu dahil olmak üzere çeşitli kurumlarla çalışan en az 185 araştırmacıyı kapsıyordu. Projelerin finansmanı, CIA bağlantısını gizlemek için İnsan Ekolojisi Araştırmaları Derneği (Human Ecology Fund), Geschickter Tıbbi Araştırma Fonu ve Foundations Fund for Research in Psychiatry gibi paravan kuruluşlar aracılığıyla sağlanmıştır.

Deneyler ve Yöntemler

MK-Ultra deneylerinde, aralarında CIA çalışanlarının (bazen habersizce), askeri personelin, mahkumların , uyuşturucu bağımlılarının ve akıl hastalarının bulunduğu, hem rızası olan hem de olmayan denekler kullanılmıştır. Bir CIA görevlisi, deneklerin "karşı koyamayan insanlar" arasından seçildiğini belirtmiştir. Deneyde kullanılan başlıca yöntemler ve alt projeler şunlardır:

Operation Midnight Climax (Subproje 3)

1950'lerin ortalarında San Francisco ve New York'ta yürütülen bu operasyonda, CIA tarafından genelev olarak gizlenmiş güvenli evler kullanılmıştır. Federal Narkotik Bürosu ajanı George Hunter White tarafından yönetilen operasyonda, fahişeler aracılığıyla bu evlere getirilen erkeklerin içkilerine gizlice LSD katılmıştır. Deneklerin tepkileri tek yönlü aynaların arkasından izlenmiş ve kaydedilmiştir.

^{CIA'in Gizli Güvenli Evlerde Yürüttüğü Gözetleme ve Rıza Dışı Deneyler (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Kurumsal Araştırmalar

Lexington, Kentucky'deki Bağımlılık Araştırma Merkezi'nde (Public Health Service Hospital) Dr. Harris Isbell, uyuşturucu bağımlısı mahkumlar üzerinde deneyler yürütmüştür. Deneklere, deneylere "gönüllü" olmaları karşılığında tercih ettikleri uyuşturucu (genellikle eroin) verilmiştir. Bir çalışmada, tamamı Afrikalı Amerikalı olan yedi mahkuma 77 gün boyunca aralıksız LSD verilmiş , tolerans geliştirdikçe dozlar ikiye, üçe ve dörde katlanmıştır.

Akademik Katılımcılar

Dr. Louis Jolyon "Jolly" West, MK-Ultra deneyleri yürüten araştırmacılardan biriydi. Gottlieb ile (Sherman Grifford takma adıyla) yazışmalar yapmış ve deneyler için "yerel hapishanedeki mahkumları" kullanmayı önermiştir. West, 1956 tarihli bir makalesinde, uyuşturucular ve hipnoz kullanarak "gerçek anıları" "sahte olanlarla" değiştirmeyi başardığını iddia etmiş ancak bu bilimsel olarak doğrulanamamıştır.

Önemli Olaylar ve Sonuçlar

Frank Olson'ın Ölümü 

Kasım 1953'te, ABD ordusunun biyokimyacılarından Dr. Frank Olson, Deep Creek Lake, Maryland'de düzenlenen bir CIA toplantısına katıldı. Toplantı sırasında Sidney Gottlieb, Olson'ın da aralarında bulunduğu bir grup bilim insanının içkisine habersizce LSD katmıştır. Olaydan birkaç gün sonra Olson ciddi psikolojik bunalımlar yaşamaya başlamış ve bulunduğu projeden "büyük bir hata yaptığını" belirterek ayrılmak istemiştir. Bu bunalımların ardından Olson, Tedavi için CIA danışmanı Dr. Harold Abramson'a (bir alerji uzmanı) yönlendirilmişse de psikolojik problemleri hafiflememiş bilakis halisünatif etkiler de ortaya çıkmıştır. 28 Kasım 1953 sabahı Olson, New York'taki Statler Hotel'in 10. katındaki odasının penceresinden düşerek hayatını kaybetti. Ölümü başlangıçta intihar olarak kayıtlara geçse de sonrasında CIA aileden resmen özür dilemiştir.

^{Habersizce LSD Verildikten Sonra Otel Penceresinden Düşen Dr. Olson (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Programın Sonu ve MKSEARCH 

Proje MK-Ultra 1964 yılında resmi olarak durduruldu. Ancak program, yedi projeyi devralan Project MKSEARCH kod adıyla devam etti. MKSEARCH, BZ olarak bilinen süper halüsinojeni test etmeye odaklandı ve Vacaville'deki ve Atlanta'daki hapishanelerde mahkumlar üzerinde deneyler yapmaya devam etti.

Ortaya Çıkış ve Soruşturmalar

1973 yılında, Watergate Skandalı sırasında, CIA Direktörü Richard Helms, MK-Ultra ile ilgili tüm belgelerin imha edilmesi emrini verdi. Ancak, Aralık 1974'te The New York Times gazetecisi Seymour Hersh, CIA'in 1950'ler ve 60'larda yasadışı yurt içi faaliyetler yürüttüğünü bildiren bir haber yayınladı.

^{Richard Helms'in Emriyle İmha Edilen Gizli MK-Ultra Kayıtları (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Bu haber, 1975 yılında ABD Kongresi ve Başkanlık tarafından üç ayrı soruşturma başlatılmasına yol açtı:

1. Rockefeller Komisyonu: Başkan Gerald Ford tarafından kurulan komisyon.

2. Church Komitesi: Senatör Frank Church başkanlığındaki Senato Seçilmiş Komitesi.

3. Pike Komitesi: Temsilciler Meclisi Komitesi.

1977'de Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası (FOIA) kapsamında yapılan bir başvuru, imhadan kurtulan yaklaşık 20.000 sayfalık mali belgeyi ortaya çıkardı. Bu belgeler, programın kapsamı ve finansmanı hakkında ayrıntılı bilgi sağladı.

Hukuki ve Etik Sonuçlar

Soruşturmalar, MK-Ultra programının, özellikle insan deneyleri için "gönüllü rızayı" şart koşan Nuremberg Kodu (1947) da dahil olmak üzere, yerleşik etik standartları ihlal ettiğini ortaya koymuştur.

Bu ifşaların bir sonucu olarak, 1976'da Başkan Gerald Ford, "İstihbarat Faaliyetleri Yürütme Emri" yayınladı. Bu emir, insan denekler üzerinde, deneklerin yazılı, tanıklı ve bilgilendirilmiş onayı olmaksızın uyuşturucu deneyi yapılmasını yasaklamıştır. Ayrıca, Ulusal Araştırma Yasası (National Research Act) kabul edildi ve bu yasa, biyomedikal ve davranışsal araştırmalar için etik ilkeler belirleyen Belmont Raporu'nun (1976) oluşturulmasına öncülük etmiştir.

Programın ortaya çıkmasına rağmen, Sidney Gottlieb, Richard Helms veya Louis Jolyon West de dahil olmak üzere projede yer alan hiçbir araştırmacı veya CIA yetkilisi, faaliyetleri nedeniyle herhangi bir yasal sonuçla karşılaşmamıştır.