Muğla, Türkiye Cumhuriyeti'nin Ege Bölgesi'nde yer alan, topraklarının bir kısmı Akdeniz Bölgesi'ne uzanan bir ildir. Ortaca, Dalaman, Fethiye, Marmaris, Datça ve Bodrum gibi uluslararası üne sahip turistik bölgeleri ile bilinir. İlin yüzölçümü 12.654 km² olup, idari olarak 13 ilçe, 14 belediye ve 568 mahalleden oluşur. Nüfusu yaklaşık 1.050.000 civarında olmakla birlikte, turizm sezonunda bu sayı 3-4 milyona ulaşabilmektedir.
Muğla Doğa Manzarası
Tarih
Muğla'nın tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanmaktadır. İlk çağlarda bölgeye Karia halkı yerleşmiş ve Karia adı verilmiştir. Hititler tarafından Lugga olarak anılan bölge, Frigler, Lidyalılar, Persler, Makedonlar, Roma ve Bizans egemenliklerini yaşamıştır. 1284 yılında Menteşe Bey'in fethiyle Türk egemenliğine girmiştir.
1391'de Osmanlı'ya katılan bölge, 1402'de Timur tarafından Menteşe Beyliği'ne verilmiş, 1425'te Osmanlı egemenliği kesinleşmiştir. Muğla adının, Selçuklu komutanı Muğlu Bey'den geldiği rivayet edilmektedir.
Türk Egemenliği Öncesi Muğla
Antik Karia Bölgesi, Muğla'nın en eski yerleşim alanıdır. Bölgeye M.Ö. 3400'lerde Karialılar gelmiştir. Muğla ve Milas, Karia'nın önemli şehirleridir. M.Ö. 334'te Büyük İskender'in gelişiyle bölge Makedonya'ya katılmış, sonrasında Roma ve Bizans egemenliği yaşanmıştır.
Türk Göçleri ve Menteşe Beyliği
Malazgirt Zaferi sonrasında Türkmenler Muğla'ya yerleşmiştir. Menteşe Bey, 1284'te bölgeyi Bizans'tan alarak beyliğini kurmuştur. Germiyan'dan gelen Türkmenlerle bölgenin demografik yapısı güçlenmiştir. Ekonomisi tarım, hayvancılık ve deniz ticaretine dayanan beylik, 1391'de Osmanlı'ya katılmıştır.
Osmanlı Dönemi
Muğla, Osmanlı döneminde tarım, hayvancılık ve ticaretle gelişmiştir. 1522'de Rodos Seferi sırasında Kanuni Sultan Süleyman şehri ziyaret etmiştir. Evliya Çelebi, 17. yüzyılda Muğla'yı "Karabağlar'ı ancak Malatya'da Aspuz ve Konya'da Meram bağları benzeri" diyerek övmüştür.
Milli Mücadele Dönemi
Muğla, 11 Mayıs 1919'da İtalyan işgaline uğramış, 1921'de işgal sona ermiştir. Menteşeliler Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kurulmuş, Muğlalı Serdengeçtiler mücadelenin önemli unsurlarından olmuştur.
Cumhuriyet Dönemi
Cumhuriyet'in ilanından sonra eğitim, tarım ve turizm alanlarında önemli adımlar atılmıştır. 1980'lerde turizm projeleriyle uluslararası tanınırlık artmıştır. Günümüzde Muğla, tarihi mirası ve doğal güzellikleriyle Türkiye'nin önemli şehirlerinden biridir.
Coğrafya
Muğla, Türkiye'nin güneybatı köşesinde yer alır. Kuzeyinde Aydın, kuzeydoğusunda Denizli ve Burdur, doğusunda Antalya ile komşudur. Güneyinde Akdeniz, batısında ise Ege Denizi bulunur. Türkiye'nin en uzun kıyı şeridine sahip olan Muğla, 1.500 km'yi aşan sahil hattına sahiptir. İlde Bafa Gölü ve Köyceğiz Gölü gibi önemli göllerin yanı sıra Çine Çayı, Esen Çayı ve Dalaman Çayı gibi akarsular yer alır.
İklim
Muğla'da 800 metre yüksekliğe kadar Asıl Akdeniz İklimi, daha yüksek bölgelerde ise Akdeniz Dağ İklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı geçer. Özellikle kış mevsimi ve geçiş dönemlerinde yoğun yağış alan ilde, alçak kesimlerde yağmur, yüksek kesimlerde ise kar görülür. Yıllık yağış miktarı 1.000 mm'nin üzerindedir. İklimsel özellikleri nedeniyle Muğla, orman alanı bakımından Türkiye'nin en zengin illerinden biridir.
Nüfus ve İlçeler
Muğla, 6360 sayılı kanun ile büyükşehir statüsüne geçmiş ve 13 ilçeden oluşmuştur. İlçeleri ve ilçe nüfusları şunlardır:
- Bodrum: 203.035
- Dalaman: 51.088
- Datça: 25.866
- Fethiye: 182.280
- Kavaklıdere: 10.834
- Köyceğiz: 41.205
- Marmaris: 96.589
- Menteşe: 99.158
- Milas: 145.678
- Ortaca: 52.345
- Seydikemer: 62.789
- Ula: 24.567
- Yatağan: 48.901
Ekonomik Yapı
Muğla ekonomisi başlıca turizm ve tarıma dayanır. Enerji ve madencilik sektörlerinde de faaliyetler mevcuttur.
Turizm: Muğla, 400'ü Turizm İşletme Belgeli olmak üzere 3.600'den fazla konaklama tesisine ve 260.000'in üzerinde yatak kapasitesine sahiptir. Bodrum, Marmaris, Fethiye gibi turizm merkezlerinin yanı sıra Datça, Köyceğiz, Dalyan, Ölüdeniz, Saklıkent ve Sedir Adası gibi doğal güzellikler ile her yıl milyonlarca turisti ağırlar.
Tarım: Muğla, arıcılıkta dünyanın önemli merkezlerinden biridir. Marmaris, çam balı üretimi ile dünya çapında tanınır ve Türkiye'deki çam balı üretiminin %90'ını karşılar. Deniz kültür balıkçılığı üretiminde Türkiye'de birinci sıradadır. Narenciye, zeytin ve sığla yağı üretimi de ekonomide önemli yer tutar.
Sanayi: Muğla'da sanayi sektörü sınırlıdır. Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri enerji üretiminde öne çıkar. Fethiye'de krom madeni, Yatağan'da linyit yatakları ve mermer ocakları bulunur. Dalaman'daki Mopak Kağıt Fabrikası da ilin önemli sanayi kuruluşları arasındadır.
Turizm
Muğla İli Antik Kentleri ve Ören Yerleri
1. Letoon Antik Kenti (Seydikemer)
Letoon Antik Kenti, Likya'nın dini merkezi olup M.Ö. 7. yüzyılda kurulmuştur. Leto, Apollon ve Artemis'e adanmış tapınakları ile dikkat çeker. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almakta ve Likya Yolu üzerinde bulunmaktadır.
Letoon Antik Kenti
2. Halikarnassos (Bodrum)
Halikarnassos, Dorlar tarafından kurulmuş ve M.Ö. 1000 yılına dayanan tarihi ile dikkat çeker. Karya Satraplığı'nın başkentidir ve Mausoleum burada yer almaktadır.
Halikarnassos Antik Kenti
3. Physkos (Marmaris)
Marmaris'in antik adı olan Physkos, Karia'nın liman kenti olarak bilinir. Asartepe'de antik kalıntılar mevcuttur.
4. Telmessos (Fethiye)
Telmessos, Likya uygarlığının önemli kentlerinden biridir. M.Ö. 2. binyıla dayanan tarihi ile kaya mezarları ve antik tiyatrolarıyla dikkat çeker.
5. Kaunos (Köyceğiz)
Köyceğiz Gölü kıyısında yer alan Kaunos Antik Kenti, ticaret açısından önemli bir merkez olmuştur. Kaya mezarları ve antik surlar dikkat çekicidir.
6. Knidos (Datça)
Knidos, Dor uygarlığının merkezi olup Afrodit Tapınağı ile ünlüdür. M.Ö. 2000’lere kadar uzanan geçmişi vardır.
7. Hyllarima (Kavaklıdere)
Hyllarima Antik Kenti, Roma döneminden kalma tiyatrosu ile dikkat çeker. Leleg yapılarına benzer surlar bulunmaktadır.
8. Lagina (Yatağan)
Lagina'daki Hekate Tapınağı, Karya'nın önemli dini merkezlerinden biridir.
9. Kyllandos (Ula)
M.Ö. 6. yüzyıla ait Kyllandos Antik Kenti, Ula ilçesinde bulunmaktadır.
10. Ortaca ve Dalaman
Bu bölgelerde arkeolojik ve doğal sit alanları bulunmaktadır. Antik kentler sınırlı olsa da tarih boyunca Pers, Roma ve Bizans etkisi görülmektedir.
11. Milas Antik Kentleri
Milas çevresinde Labranda, Euromos, Herakleia ve İasos antik kentleri bulunmaktadır. Gümüşkesen Mezar Anıtı dikkat çeken yapılar arasındadır.
Muğla'daki antik kentler ve ören yerleri bu şekilde sıralanmaktadır.
Kültür ve Sanat
Muğla'da 103 antik ören yeri bulunmaktadır. Karia'nın en önemli mimari yapılarından Halikarnassos'taki Mausoleum, Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri olarak kabul edilir. Helenistik ve Roma dönemlerine ait eserler, Milas'taki Beçin Kalesi ve Menteşe Beyliği döneminden kalma yapılar tarihi zenginliği ortaya koyar.
Yöresel halk oyunları arasında zeybekler, teke ve kaşık oyunları öne çıkar. Türkü repertuvarında gurbet havaları, semahlar ve gemici türküleri sıkça yer alır. Geleneksel yemekleri arasında Püryan Kebabı, Milas Keşkeği, Bodrum Paşa Makarnası, Datça Mürdümerik Çorbası ve Harnup Pekmezi bulunur.
