Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Mürebbiye adlı eseri, 1899 yılında yayımlanmış bir romandır. Tanzimat sonrası Osmanlı toplumunun sosyal yapısına dair eleştiriler içeren bu eser, dönemin aile hayatı, Batılılaşma eğilimleri ve toplumsal değerleri üzerine bir bakış sunar. Roman, Fransız mürebbiye Anjel’in Osmanlı ailesi içindeki yeri ve etkisi üzerinden toplumsal çözülmeleri ele alır.

Konu

Romanın merkezinde, Osmanlı toplumu içinde yaygınlaşmaya başlayan yabancı mürebbiye tutma geleneği bulunmaktadır. Anjel adındaki Fransız mürebbiye, bir Osmanlı ailesinde çalışmaya başlar ve kısa sürede aile fertleri üzerinde etkili olur. Anjel, evdeki erkek bireylerle çeşitli ilişkiler kurarak aile düzenini bozar. Roman boyunca karakterlerin bu durum karşısındaki tavırları, toplumsal yapının Batı etkisiyle nasıl dönüşmeye başladığını gösterir. Eserde, Batılılaşma sürecinin bireylerin ahlaki yapıları üzerinde yarattığı kırılmalar ön plandadır. Mürebbiye Anjel’in aileyi çıkarları doğrultusunda yönlendirmesi, bu dönüşümün somut bir örneği olarak kurgulanmıştır.

Tema

Mürebbiye, Osmanlı toplumunun geçirdiği kültürel ve toplumsal dönüşüm sürecini merkeze alır. Romanın temel temalarından biri Batılılaşma eğilimidir. Anjel karakteri, Batı kültürünün Osmanlı toplumundaki etkisini temsil eder. Roman boyunca Batılılaşma, modernleşme amacıyla değil, statü göstergesi olarak benimsenmiştir. Bu durum, toplumda kültürel bir çözülme meydana getirmektedir. Bir diğer tema ise aile yapısındaki bozulmadır. Roman boyunca aile bireyleri arasındaki ilişkiler çıkar temelli hâle gelir ve bu durum aile bütünlüğünün zayıflamasına neden olur. Kadın kimliği de eserin temalarından biridir. Anjel karakteri üzerinden, Osmanlı toplumunda kadının toplumsal konumu, kadınlar arası rekabet ve cinsiyet temelli önyargılar ele alınır. Hüseyin Rahmi Gürpınar, roman aracılığıyla dönemin Osmanlı toplumunda modernleşme süreciyle birlikte ortaya çıkan ahlaki ve toplumsal sorunlara dikkat çekmektedir.

Üslup

Roman, üçüncü şahıs anlatımıyla kaleme alınmıştır. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın karakteristik üslubunda olduğu gibi, olaylar ayrıntılı betimlemelerle aktarılmıştır. Yazar, dönem Osmanlıcası ile kaleme aldığı metinde yer yer günlük konuşma diline yakın üslup kullanır. Bu dil kullanımı, dönemin sosyal yapısını yansıtan unsurlardan biridir. Anlatımda sade bir kurgu izlenirken, toplumsal eleştiriler dolaylı biçimde olaylar ve karakterler üzerinden yapılır.

Hitap Ettiği Kitle

Mürebbiye, Osmanlı toplum yapısını ve Tanzimat sonrası Batılılaşma sürecini takip etmek isteyen okurlar için incelenmesi gereken bir metindir. Özellikle Türk edebiyatında toplumsal eleştiri türü üzerine çalışanlar için kaynak niteliğindedir. Aynı zamanda klasik edebiyat okuyucuları ve modernleşme sürecindeki toplumsal değişimlere ilgi duyan araştırmacılar için de önerilmektedir.