Mustafa Kutlu, 6 Mart 1947 tarihinde Erzincan’ın Ilıç ilçesine bağlı Kuruçay nahiyesinde, Nahiye Müdürü Nurettin Bey ile Sulhiye Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Türk edebiyatında hikâyeci, romancı, yayıncı, denemeci, senarist, gezi yazarı, spor yazarı, gazeteci, ressam ve öğretmen kimlikleriyle tanınan Kutlu, 20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Anadolu-Osmanlı-Türkiye ekseninde Yeni Edebiyat anlayışını benimseyen önemli bir isimdir. Eserlerinde genellikle Anadolu insanının hayat mücadelesini, toplumsal değişim süreçlerini ve gelenek-modern çatışmasını işleyen yazar, sade ve akıcı üslubuyla dikkat çeker.

Erken Dönem ve Eğitim Hayatı

Kutlu’nun çocukluğu, babasının görevi gereği çeşitli şehirlerde geçmiş; 1953 yılında Nurettin Bey’in emekliliğiyle aile Erzincan’a yerleşmiştir. İlk, orta ve lise öğrenimini Erzincan’da tamamlayan Kutlu, 1964 yılında Erzincan Lisesi’nden mezun olmuştur. Ortaokul yıllarında babasını kaybetmesi, hayatında derin bir iz bırakmıştır. Liseden sonra ressam olma hayaliyle İstanbul’a giderek Güzel Sanatlar Akademisi’ne başvurmayı planlamış, ancak bu düşüncesinden vazgeçerek Erzurum Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydolmuştur. 1968 yılında buradan mezun olan Kutlu, üniversite yıllarında sanat ve edebiyatla iç içe bir ortamda bulunmuştur. Sanat Felsefesi dersi aldığı Prof. İoanna Kuçuradi’nin teşvikiyle iki arkadaşıyla Erzurum Halk Eğitim Salonu’nda resim sergisi açmış; Orhan Okay, Kaya Bilgegil, Selahattin Olcay, Niyazi Akı, Haluk İpekten, Hüseyin Ayan, Bilge Seyidoğlu ve Muhan Bali gibi hocalardan ders alarak edebiyat birikimini geliştirmiştir. Ayrıca, Orhan Okay’ın odasında Hareket dergisinin mesul müdürü Ezel Erverdi ile tanışması, onun edebiyat ve yayıncılık dünyasına adım atmasında dönüm noktası olmuştur.

Edebiyat ve Yayıncılık Kariyerinin Başlangıcı

Mustafa Kutlu’nun edebiyat dünyasına girişi, 1968 yılında Fikir ve Sanatta Hareket dergisinin 28. sayısının kapağını süsleyen deseniyle olmuştur. Bir sonraki sayıda, Mayıs 1968’de, ilk hikâyesi “O” yayımlanmıştır. Üniversite mezuniyet tezi olarak hazırladığı “Sait Faik’te Plastik Unsurlar” başlıklı çalışma, Sait Faik’in Hikâye Dünyası adıyla 1968’de Hareket Yayınları tarafından basılmıştır. Orhan Okay’ın önerisiyle yazdığı Sabahattin Ali incelemesi ise 1972’de aynı yayınevinden çıkmıştır. Mezuniyet sonrası 1969’da Sevgi Hanım ile evlenen Kutlu, iki çocuk babasıdır. Aynı yıl Tunceli Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atanmış (1969-1972), ardından İstanbul Vefa Poyraz Lisesi’nde görev yapmıştır (1972-1974). 1974’te öğretmenliği bırakarak Dergâh Yayınları’nda çalışmaya başlamış ve bu dönemde edebiyat hayatını şekillendiren önemli adımlar atmıştır.

Kutlu, Fikir ve Sanatta Hareket dergisinde hikâyeler yazarak sanat hayatına başlamış, 1979-1982 yılları arasında derginin Yazı İşleri Müdürlüğü’nü üstlenmiştir. Ayrıca Adımlar, Hisar, Türk Edebiyatı, Düşünce ve Yönelişler gibi dergilerde yazıları yayımlanmıştır. 1976’dan itibaren fasiküller halinde yayımlanan Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nin yayın kurulunda yer almış, ikinci ciltten itibaren yayın yönetmenliğini devralarak pek çok madde kaleme almıştır. 1990’da başlayan Dergâh dergisinin Genel Yayın Yönetmenliği’ni ise Ocak 2016’ya kadar sürdürmüştür.

Edebi Kariyer ve Tarzı

Mustafa Kutlu’nun eserleri, Anadolu insanının günlük hayatını, sosyal değişim süreçlerini ve modernleşme sancılarını konu alır. İlk hikâye kitapları Ortadaki Adam (1970) ve Gönül İşi (1974), romantik bir Anadoluculuk anlayışıyla kaleme alınmış; Nurettin Topçu’nun etkisiyle köy ve kasaba insanlarının hayatlarını lirik ve gerçekçi bir üslupla yansıtmıştır. 1979’da yayımlanan Yokuşa Akan Sular ile hikâyeciliğinde yeni bir döneme giren Kutlu, klasik Şark üslubundan esinlenerek geliştirdiği nehir hikâye tarzıyla dikkat çekmiştir. Bu eser, sanayileşme ve göç olgusunu ele alan özgün bir yapı sunar. Yoksulluk İçimizde (1981), tasavvufi-İslami bir bakış açısıyla kapitalistleşmenin yıkımlarını estetik bir üslupla işlediği olgun bir eser olarak kabul edilir ve Türkiye Yazarlar Birliği Hikâye Kitabı Ödülü’nü kazanmıştır. Ya Tahammül Ya Sefer (1983), Bu Böyledir (1987) ve Sır (1990) ile nehir hikâye serisini tamamlayan Kutlu, bu dönemde sembolik ve tasavvufi anlatımı derinleştirmiştir.

2000’lerde Uzun Hikâye ile uzun hikâye dönemine giren Kutlu, bu eserle Türkiye Yazarlar Birliği Dil Ödülü’nü almış ve eser Osman Sınav tarafından sinemaya uyarlanmıştır. Uzun hikâyelerinde toplumsal değişimi birey-toplum ilişkisi üzerinden işleyen yazar, sade, akıcı ve halk dilinden beslenen bir üslup benimsemiştir. Hikâyelerinde köy, kasaba, çocukluk, aşk, göç gibi temaları işleyen Kutlu, modern ile gelenek arasında köprü kurmayı başarmıştır.

Diğer Çalışmalar ve Katkılar

Kutlu, hikâyeciliğin yanı sıra senaryo yazarlığı da yapmıştır. Orhan Kemal’in Uyku, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur gibi eserlerini senaryolaştırmış; kendi hikâyelerinden Gönül İşi, Kapıları Açmak, Uzun Hikâye ve Mavi Kuş sinemaya uyarlanmıştır. 1995’te Yeni Şafak gazetesinde köşe yazarlığına başlamış, deneme ve spor yazıları kaleme almıştır. TRT2’de Pazartesi Hikâyeleri, Kanal 7’de İstanbul Tekkeleri ve TRT-1’de Bir Kitabın Hikâyesi: Müzedeki Şiir programlarını hazırlamıştır. İstanbul gezintilerini Bir Demet İstanbul (1992) ve Şehir Mektupları (1993) başlıklarıyla yayımlayan Kutlu, denemelerinde İstanbul, yoksulluk ve tasavvuf gibi konuları işlemiştir.

Halen İstanbul’da yaşayan yazar, Yeni Şafak gazetesi ve Dergâh dergisinde yazmaya devam etmektedir. Türk hikâyeciliğine yerli bir damar kazandıran Kutlu, Nazan Bekiroğlu, Cihan Aktaş gibi genç yazarların yetişmesine de katkıda bulunmuştur.

Ödüller

Kutlu, 1981 ve 1983’te Türkiye Yazarlar Birliği Hikâye Kitabı Ödülü’nü, 2000’de ise Dil Ödülü’nü almıştır.

Eserler

• Sait Faik’in Hikâye Dünyası (Hareket Yayınları, 1968) - İnceleme
• Ortadaki Adam (Hareket Yayınları, 1970) - Hikâye
• Sabahattin Ali (Hareket Yayınları, 1972) - İnceleme
• Gönül İşi (Hareket Yayınları, 1974) - Hikâye
• Yokuşa Akan Sular (Dergâh Yayınları, 1979) - Hikâye
• Yoksulluk İçimizde (Dergâh Yayınları, 1981) - Hikâye
• Ya Tahammül Ya Sefer (Dergâh Yayınları, 1983) - Hikâye
• Bu Böyledir (Dergâh Yayınları, 1987) - Hikâye
• Sır (Dergâh Yayınları, 1990) - Hikâye
• Arkakapak Yazıları (Dergâh Yayınları, 1995) - Hikâye
• Şehir Mektupları (Dergâh Yayınları, 1995) - Deneme
• Hüzün ve Tesadüf (Dergâh Yayınları, 1999) - Hikâye
• Akasya ve Mandolin (Dergâh Yayınları, 1999) - Deneme
• Uzun Hikâye (Dergâh Yayınları, 2000) - Hikâye
• Beyhude Ömrüm (Dergâh Yayınları, 2001) - Hikâye
• Mavi Kuş (Dergâh Yayınları, 2002) - Hikâye
• Tufandan Önce (Dergâh Yayınları, 2003) - Hikâye
• Rüzgârlı Pazar (Dergâh Yayınları, 2004) - Hikâye
• Yoksulluk Kitabı (Dergâh Yayınları, 2004) - Deneme
• Yıldız Tozu (Erdem Yayınları, 2004) - Çocuk Kitabı
• Chef (Dergâh Yayınları, 2005) - Hikâye
• Menekşeli Mektup (Dergâh Yayınları, 2006) - Hikâye
• Kapıları Açmak (Dergâh Yayınları, 2007) - Hikâye
• Huzursuz Bacak (Dergâh Yayınları, 2008) - Hikâye
• Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı (Dergâh Yayınları, 2009) - Hikâye
• Zafer Yahut Hiç (Dergâh Yayınları, 2010) - Hikâye
• Hayat Güzeldir (Dergâh Yayınları, 2011) - Hikâye
• Anadolu Yakası (Dergâh Yayınları, 2012) - Hikâye
• Sıradışı Bir Ödül Töreni (Dergâh Yayınları, 2013) - Hikâye
• Nur (Dergâh Yayınları, 2014) - Hikâye
• Vatan Yahut İnternet (Dergâh Yayınları, 2014) - Deneme
• Dem Bu Demdir (Dergâh Yayınları, 2014) - Deneme
• Tirende Bir Keman (Dergâh Yayınları, 2015) - Hikâye
• Hesap Günü (Dergâh Yayınları, 2015) - Hikâye
• Vitrinde Olmak (Dergâh Yayınları, 2015) - Deneme
• İyiler Ölmez (Dergâh Yayınları, 2016) - Hikâye
• Tarla Kuşunun Sesi (Dergâh Yayınları, 2018) - Hikâye
• İlmihal Yahut Arzuhal (Dergâh Yayınları, 2018) - Deneme
• Fırtınayı Kucaklamak (Dergâh Yayınları, 2019) - Deneme
• Kalbin Sesi ile Toprağa Dönüş (Dergâh Yayınları, 2020) - Deneme
• Akıntıya Karşı (Dergâh Yayınları, 2021) - Deneme
• Selâm Olsun (Dergâh Yayınları, 2021) - Deneme
• Topkapı’dan Topkapı’ya (Dergâh Yayınları, 2021) - Gezi