2025 Nepal Z Kuşağı Protestoları, Eylül 2025’te sosyal medya yasağı ve yolsuzluk iddiaları nedeniyle ülke genelinde başlamış hükümet karşıtı toplumsal olaylardır. Protestoların başlıca katılımcıları lise ve üniversite öğrencileri ile genç nüfus olmuştur. Hareket, Katmandu başta olmak üzere birçok kente yayılmıştır.
Nepal'de hükümet karşıtı protestolar, 9 Eylül 2025 - (Anadolu Ajansı)
4 Eylül'de Nepal hükümeti tarafından 26 sosyal medya platformuna erişim engellenmiştir. Bu yasak, gençlerin siyasi ve sosyal tepkisini artıran temel sebeplerden biri olmuştur. Protestoların ilerleyen günlerinde polis ve güvenlik güçleri göstericilere karşı tazyikli su, göz yaşartıcı gaz, plastik mermi ve gerçek mühimmat kullanmıştır.
Çatışmaların büyümesiyle parlamento, yüksek mahkeme, bakanlık binaları ve siyasi liderlerin konutları saldırıya uğramış, ateşe verilmiş veya ağır hasar almıştır. Protestolar sırasında cezaevlerine düzenlenen baskınlar sonucu 25’ten fazla hapishaneden 15 bini aşkın mahkum firar etmiştir.
Olaylarda toplamda en az 72 kişi hayatını kaybetmiş, 2.000’den fazla kişi yaralanmıştır. Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli 9 Eylül 2025’te istifa etmiş, 12 Eylül 2025’te eski Yüksek Mahkeme Başkanı Sushila Karki geçici başbakan olarak atanmıştır.
Nepal'de hükümet karşıtı protestolar, 9 Eylül 2025 - (Anadolu Ajansı)
Sosyal Medya Yasağı ve İlk Tepkiler
Nepal hükümeti 4 Eylül 2025 tarihinde 26 sosyal medya platformuna erişimi yasaklamıştır. Facebook, Instagram, WhatsApp, YouTube, X, Reddit ve LinkedIn bu kapsamda kapatılmıştır. Yasağın gerekçesi, bu platformların Nepal İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığına kayıt yaptırmamış olmasıdır. Yasal düzenlemeye göre şirketlerden yerel temsilci, şikâyet sorumlusu ve içerik denetiminden sorumlu kişi atamaları talep edilmiştir.
Bakanlık, kayıt yaptırmayan platformların sahte hesaplar üzerinden nefret söylemi, dezenformasyon ve dolandırıcılık gibi faaliyetlere yol açtığını açıklamıştır. Yasağa uymayan platformlara erişim engeli uygulanmıştır. Buna karşın bazı uygulamalar (TikTok, Viber, WeTalk) gerekli kayıtları yaptırdıkları için kullanılmaya devam etmiştir.
Yasağın hemen ardından üniversite öğrencileri, lise gençleri ve genç yetişkinlerden oluşan gruplar sokaklarda toplanmıştır. Protestolarda “Sosyal medyayı kapatma, yolsuzluğu kapat” ve “Gençlik yolsuzluğa karşı” gibi yazılar içeren pankartlar taşınmıştır. Gösterilerde Hamı Nepal adlı gençlik hareketinden doğan sivil toplum kuruluşu öncü rol üstlenmiştir. İlk protesto yürüyüşleri Katmandu’daki Maitighar Mandala çevresinde başlamıştır.
Nepal'de hükümet karşıtı protestolar, 9 Eylül 2025 - (Anadolu Ajansı)
Protestoların Yayılması ve İlk Çatışmalar
Sosyal medya yasağının ilanından sonraki günlerde Katmandu’da geniş katılımlı protestolar başlamıştır. Göstericiler, Maitighar Mandala bölgesinde toplanarak yürüyüşler düzenlemiştir. Bu alan Katmandu’nun önemli kavşak noktalarından biri olup protestoların başlangıç noktası olmuştur. Protestolar kısa sürede New Baneshwor bölgesine kaymıştır. Burada parlamento binasının bulunduğu alan etrafında barikatlar kurulmuş, göstericiler bu barikatları aşarak parlamento bahçesine girmiştir.
8 Eylül 2025 tarihinde polis ile göstericiler arasında çatışmalar yaşanmıştır. Polis kalabalığı dağıtmak için tazyikli su ve göz yaşartıcı gaz kullanmıştır. Ardından plastik mermi ve gerçek mermi ile müdahale edilmiştir. Göstericiler ise taş ve sopa gibi materyallerle karşılık vermiştir.
İlk çatışmalarda en az 19 kişi hayatını kaybetmiştir. Yaralı sayısı 400’ü geçmiştir. Yaralıların büyük kısmı Katmandu’daki Ulusal Travma Merkezi, Civil Hospital ve Everest Hospital’a kaldırılmıştır. Hastane yetkilileri baş ve göğüs bölgesinden ateşli silah yaralanmalarının yoğun olduğunu bildirmiştir. Yaralıların bir kısmının hayati tehlikesi sürmüştür.
Çatışmaların ardından Katmandu’da 8 Eylül akşam saatlerinden itibaren sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. Yasak özellikle parlamento binası ve Singha Durbar bölgesinde uygulanmıştır. Cumhurbaşkanlığı konutu Shital Niwas ve başbakanlık ofisi çevresinde de güvenlik önlemleri artırılmıştır.
Gösterilere katılanların büyük bölümünü lise öğrencileri, üniversite gençliği ve genç yetişkinler oluşturmuştur. Bazı öğrenciler okul ve üniversite üniformaları ile gösterilere katılmıştır. Katılımcıların ellerinde yolsuzluk karşıtı ve sosyal medya yasağına tepki gösteren pankartlar bulunmuştur.
Protestoların Şiddetinde Artış ve Devlet Binalarına Yönelik Saldırılar
İlk can kayıplarının ardından protestolar daha geniş çapta şiddet olaylarına dönüşmüştür. Katmandu’da federal parlamento binası ve Yüksek Mahkeme binası ateşe verilmiştir. Sağlık ve Nüfus Bakanlığı binası saldırılar sırasında tamamen yanmış ve kullanılamaz hale gelmiştir. Olaylar yalnızca başkentle sınırlı kalmamış, bazı bölgelerde yerel idari binalar da zarar görmüştür.
Katmandu merkezli Kantipur medya grubunun binası saldırıya uğramış ve içerideki sunucular devre dışı kalmıştır. İktidar partisi Nepal Kongre Partisinin Sanepa’daki merkez ofisi kundaklanmıştır. Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli’nin iki konutu ateşe verilmiş, Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Bishnu Paudel’in evine taşlı saldırı gerçekleştirilmiştir. Eski Başbakan Sher Bahadur Deuba ve İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak’ın konutları da saldırıların hedefi olmuştur. Eski Başbakan Jhala Nath Khanal’ın eşi Ravi Laxmi Chitrakar ağır yanıklar nedeniyle hastanede tedavi altına alınmıştır.
Nepal'de hükümet karşıtı protestolar, 9 Eylül 2025 - (Anadolu Ajansı)
Katmandu’daki Tribhuvan Uluslararası Havalimanı güvenlik endişeleri nedeniyle tamamen kapatılmış, tüm iç ve dış hat uçuşları iptal edilmiştir. Lumbini’deki Gautam Buddha Uluslararası Havalimanı çevresinde yaklaşık bin gösterici hükümete ait araçları ateşe vermiştir.
Gösteriler başkent dışına da taşmıştır. Doğudaki Itahari kentinde çıkan olaylarda iki kişi ölmüş, onlarca kişi yaralanmıştır. Madhesh bölgesinde bir hapishaneden yüzlerce mahkumun firar etmesinin ardından sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. Pokhara ve Lumbini’de de protestolar şiddetli çatışmalara dönüşmüştür.
Olayların tırmanmasıyla birlikte güvenlik güçleri ile göstericiler arasındaki çatışmalar şiddetlenmiştir. Birçok bölgede yollar kapatılmış, güvenlik güçleri sıkı denetim ve müdahalelerle protestoları bastırmaya çalışmıştır.
Mahkum Firarları ve Güvenlik Krizi
Göstericiler, protestolar sırasında ülke genelinde cezaevlerine baskınlar düzenlemiştir. Bu baskınlarda idari binalar ateşe verilmiş, geçiş kapıları açılmıştır. Olayların ardından 25’ten fazla hapishaneden toplu firarlar yaşanmıştır. Resmi verilere göre 15 binden fazla mahkum cezaevlerinden firar etmiştir. Firar edenler arasında cinayet, tecavüz, insan kaçakçılığı gibi ağır suçlardan hüküm giymiş kişiler ile yabancı uyruklular da bulunmuştur.
Ordunun hapishaneler çevresinde konuşlandırıldığı bildirilmiştir. Nawalparasi Batı Cezaevi’nde 500’den fazla mahkumun firar ettiği açıklanmıştır. Polis ve askerlerin firar edenlere ateş açtığı bazı bölgelerde en az 5 mahkum ölmüş, 10’dan fazla mahkum yaralanmıştır. Firarların ardından başkent Katmandu sokaklarında devriyeler artırılmıştır.
Firar edenlerden 3.723 kişi güvenlik güçleri tarafından yakalanmış veya kendi isteğiyle teslim olmuştur. Bazıları ülke dışına kaçmaya çalışırken sınır bölgelerinde yakalanmıştır. 10 binden fazla mahkumun firari durumda olduğu açıklanmıştır. Hükümet, hapishane baskınlarını ve firarları kontrol altına almak için ordunun tam yetkiyle görevlendirildiğini açıklamıştır.
Can Kaybı ve Yaralanmalar
Protestoların başlamasından sonraki günlerde ölü sayısı sürekli artış göstermiştir. 8 Eylül 2025’te ilk resmi açıklamalarda en az 19 kişinin hayatını kaybettiği bildirilmiştir. 13 Eylül’de Sağlık Bakanlığı ölü sayısını 72 olarak duyurmuştur. Olaylarda 2.000’den fazla kişi yaralanmıştır. Nepal Sağlık Bakanlığı 2.113 yaralının tedavi altına alındığını açıklamıştır. Yaralılar arasında protestocuların yanı sıra polis ve güvenlik güçleri de yer almıştır. Yaralanmaların çoğu ateşli silah, plastik mermi ve gaz kapsülü etkilerinden kaynaklanmıştır.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, gösteriler sırasında meydana gelen ölümler için şeffaf ve hızlı soruşturma çağrısı yapmıştır. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, yaşanan can kayıplarına ilişkin açıklamasında itidal ve diyalog çağrısında bulunmuştur. Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), güvenlik güçlerinin ölümcül ve orantısız güç kullandığını belirterek bağımsız soruşturma talep etmiştir.
Nepal'de hükümet karşıtı protestocular sırasında ateşe verilen parlamento binası, 9 Eylül 2025 - (Anadolu Ajansı)
Hükümetin Tepkileri ve İstifalar
Protestoların başlamasının ardından hükümet ifade özgürlüğüne saygı gösterildiğini açıklamıştır. Nepal İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Prithvi Subba Gurung, sosyal medya yasağının kısa süre içinde kaldırılacağını duyurmuştur. Hükümet ayrıca Katmandu ve diğer bölgelerde yaşanan olayların soruşturulması için komite kurulmasına karar vermiştir.
Olayların büyümesi üzerine İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak istifasını açıklamıştır. Ardından Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ramnath Adhikari görevinden ayrılmıştır. Su Tedarik Bakanı Pradeep Yadav da istifa eden bakanlar arasında yer almıştır. İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Gurung’un konutu protestocular tarafından ateşe verilmiştir.
Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli, 9 Eylül 2025’te istifasını açıklamıştır. Başbakanlık Ofisi tarafından yapılan açıklamada, protestoların ve hükümete yönelen tepkilerin istifada etkili olduğu bildirilmiştir. Oli, yaptığı konuşmada barışçıl olarak başlayan protestoların belirli unsurların katılımıyla şiddetlendiğini belirtmiştir. İstifasının ardından tüm siyasi partilere diyalog çağrısında bulunmuştur.
Cumhurbaşkanı Ram Chandra Paudel, göstericilere itidal çağrısında bulunmuştur. Paudel, mevcut krizin barışçıl yollarla çözülmesi gerektiğini vurgulamış, anayasal kurumların korunmasının önemini hatırlatmıştır. Cumhurbaşkanlığı Ofisi ayrıca Başbakan Oli’nin istifasını onaylamıştır.
Bakanların ve üst düzey siyasetçilerin konutları güvenlik gerekçesiyle ordu tarafından koruma altına alınmıştır. Artan saldırılar nedeniyle bakanlar helikopterlerle konutlarından tahliye edilmiştir. Katmandu’daki hükümet binaları çevresinde güvenlik kordonları oluşturulmuştur.
Ordunun Rolü ve Güvenlik Önlemleri
Gösterilerin şiddetlenmesi ve kamu binalarının ateşe verilmesi üzerine Nepal ordusu başkent Katmandu’da sokaklara inmiştir. 10 Eylül 2025’te ordu birlikleri şehrin çeşitli bölgelerinde devriye görevine başlamıştır. Ordu ve polis ortak operasyonlar düzenlemiştir. Katmandu’da devriye gezen birlikler, yağmacı olduğu bildirilen 27 kişiyi gözaltına almıştır. Tribhuvan Uluslararası Havalimanı’nda güvenlik gerekçesiyle uçuşlar iptal edilmiştir. Lumbini’de ve diğer şehirlerde güvenlik güçleri protestocuların toplanmasını engellemek için kontrol noktaları kurmuştur.
Firar eden mahkumların sokaklara karışması nedeniyle ordu cezaevleri çevresinde konuşlandırılmıştır. Bazı bölgelerde kaçmaya çalışan mahkumlara ateş açılmış, firar girişimlerinin önlenmesi için ağır güvenlik tedbirleri uygulanmıştır. Madhesh bölgesinde firarlar nedeniyle sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir.
Geçici Yönetim ve Siyasi Gelişmeler
Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli’nin 9 Eylül 2025’teki istifasının ardından, eski Yüksek Mahkeme Başkanı Sushila Karki geçici başbakan olarak atanmıştır. 12 Eylül 2025’te yemin ederek göreve başlamıştır. Karki, Nepal tarihinde başbakanlık görevine gelen ilk kadın olmuştur. Kendisine altı ay içinde ülkeyi seçimlere götürme yetkisi verilmiştir.
Karki’nin göreve başlamasının ardından Katmandu’nun büyük bölümünde, ayrıca Chitwan ve Ramechhap bölgelerinde sokağa çıkma yasağı kaldırılmıştır. Ancak Katmandu’nun bazı bölgelerinde gösterilerin yeniden başlamasını önlemek amacıyla kısıtlamalar sürdürülmüştür.
Karki, protestolar sırasında yaşamını yitirenlerin ailelerine yaklaşık 1 milyon Nepal rupisi (12 bin ABD doları civarı) tazminat ödeneceğini açıklamıştır. Ayrıca yaralıların tedavi masraflarının devlet tarafından karşılanacağı bildirilmiştir. Karki, ülkenin yeniden inşa süreci için toplumsal sükunet ve siyasi işbirliği çağrısında bulunmuştur.
Nepal'de eski Yüksek Mahkeme Başkanı Karki, geçici Başbakan olarak göreve başlıyor, 12 Eylül 2025 - (Anadolu Ajansı)
Geçici başbakanın göreve başlamasının ardından Cumhurbaşkanı Ram Chandra Paudel, Temsilciler Meclisini feshetmiştir. Bu karar, ülkedeki sekiz siyasi parti tarafından anayasal düzenlemelere aykırı olduğu gerekçesiyle eleştirilmiştir. Partiler, parlamentonun yeniden açılmasını talep etmişlerdir.
Uluslararası Tepkiler
Nepal’deki şiddet olaylarının ardından birçok ülkenin Katmandu’daki büyükelçilikleri ortak açıklama yapmıştır. Avustralya, Finlandiya, Fransa, Japonya, Güney Kore, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri büyükelçilikleri, can kayıplarından duydukları üzüntüyü dile getirmiştir. Açıklamalarda hayatını kaybedenlerin ailelerine taziye mesajları gönderilmiş, tüm taraflara azami itidal gösterme ve temel hakların korunması çağrısı yapılmıştır. Hindistan Dışişleri Bakanlığı da ayrı bir açıklama yaparak olayların yakından takip edildiğini ve barışçıl çözüm beklendiğini belirtmiştir.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, protestolardaki can kayıpları nedeniyle derin üzüntü duyduğunu açıklamıştır. Guterres, taraflara itidal çağrısında bulunmuş, kapsamlı bir soruşturma yapılması gerektiğini vurgulamıştır. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, olayların şeffaf şekilde araştırılması gerektiğini bildirmiştir. Uluslararası Kriz Grubu (ICG) ise protestoların yaygın ve sistematik yolsuzluklardan kaynaklandığını belirtmiştir.
Amnesty International, güvenlik güçlerinin ölümcül ve orantısız güç kullanımını kınamıştır. Açıklamada, gösterilerde kullanılan ateşli silahların ve plastik mermilerin ciddi yaralanma ve ölümlere yol açtığı, bunun insan hakları ihlali olduğu ifade edilmiştir. Uluslararası Af Örgütü, bağımsız ve tarafsız bir soruşturma açılması gerektiğini vurgulamıştır.
