Neuilly Antlaşması, 27 Kasım 1919’da Bulgaristan’ın I. Dünya Savaşı’ndaki yenilgisi sonrası Müttefik Devletler'le imzaladığı, toprak kayıpları ve ağır askerî-ekonomik yükümlülükler getiren barış antlaşmasıdır. I. Dünya Savaşı (1914-1918), Bulgaristan için hem ulusal hedeflerin gerçekleşmediği hem de büyük kayıpların yaşandığı bir dönem olmuştur. Balkanlar’da bölgesel hâkimiyet kurma hayaliyle savaşa katılan Bulgaristan, savaş sonunda kendisini daha zor bir durumda bulmuştur. Neuilly Antlaşması, Bulgaristan için yalnızca askeri bir yenilginin değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve siyasi bir çöküşün ifadesi olmuştur. “Bulgaristan’ın İkinci Büyük Felaketi”^【1】  olarak adlandırılan bu antlaşma, ülkenin tarihindeki en ağır diplomatik yenilgilerden biri olarak değerlendirilmektedir.

I. Dünya Savaşı Öncesi Bulgaristan ve Balkan Savaşları

Bulgaristan, 1912-1913 yıllarında yaşanan Balkan Savaşları’ndan ağır toprak kayıplarıyla çıkmıştır. Özellikle II. Balkan Savaşı’nda Yunanistan, Sırbistan ve Romanya’ya karşı mağlubiyet almış ve Bükreş Antlaşması (1913) ile birçok stratejik bölgeyi kaybetmiştir. Bu kayıplar, Bulgaristan’da rövanşist politikaların güçlenmesine yol açmış, Makedonya ve Batı Trakya gibi bölgelerin yeniden kazanılması arzusu, ülkenin dış politikasını şekillendirmiştir.

1915 yılında Bulgaristan, İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluğu) safında savaşa katılmaya karar vermiştir. Bu karar, Makedonya başta olmak üzere kaybedilen toprakları geri alma amacıyla alınmıştır. Ancak savaşın İtilaf Devletleri lehine sonuçlanması, Bulgaristan’ın bu hayallerini suya düşürmüş ve ülke ağır şartları kabul etmek zorunda kalmıştır.

Neuilly Antlaşması’nın Tarihi Bağlamı

I. Dünya Savaşı’nın ardından galip devletler, mağlup devletlerle bir dizi barış antlaşması imzalamışlardır. Bu süreçte Bulgaristan, Paris Barış Konferansı’na (1919) katılmış, ancak alınan kararlarda etkili olamamıştır. Neuilly Antlaşması, Bulgaristan’a savaşın faturasını yüklemek amacıyla Fransa’nın Neuilly-sur-Seine bölgesinde imzalanmıştır. Antlaşma; Bulgaristan’ın toprak kayıpları, ekonomik yaptırımlar ve askeri kısıtlamalarla karşı karşıya kalmasına neden olmuştur.

Antlaşmanın Şartları

Toprak Kayıpları: Neuilly Antlaşması’nın en dikkat çekici yönü, Bulgaristan’ın önemli topraklarını kaybetmesidir.

• Batı Trakya, Yunanistan’a bırakılmış ve Bulgaristan’ın Ege Denizi’ne olan çıkışı tamamen kesilmiştir.
• Makedonya’nın bazı bölgeleri, yeni kurulan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’na (daha sonra Yugoslavya) devredilmiştir.
• Dobruca’nın güney kısmı, Romanya’ya bırakılmıştır.

Bu toprak kayıpları, Bulgaristan’ın stratejik ve ekonomik açıdan büyük bir darbe almasına neden olmuş, özellikle ticaret ve tarım faaliyetleri olumsuz etkilenmiştir.

Ekonomik Yaptırımlar: Antlaşma, Bulgaristan’a ağır ekonomik yaptırımlar dayatmıştır.

• 450 milyon dolar savaş tazminatı, Bulgaristan’a ödetilmiştir. Bu miktar, savaş sonrası yıpranmış olan Bulgar ekonomisi için büyük bir yük oluşturmuştur.
• Bulgaristan’ın tarımsal üretiminden büyük miktarda ürün ve hayvan, galip devletlere verilmiştir. Özellikle hayvancılık sektöründeki kayıplar, kırsal ekonomiyi sarsmıştır.

Askeri Kısıtlamalar: Bulgaristan’ın askeri gücüne ciddi kısıtlamalar getirilmiştir.

• Ordunun büyüklüğü 33.000 asker ile sınırlandırılmıştır.
• Ağır silah üretimi ve ithalatı yasaklanmıştır.
• Bulgaristan’ın sınır güvenliği dahi İtilaf Devletleri tarafından denetim altına alınmıştır.

Antlaşma, Bulgaristan ile Yunanistan arasında nüfus mübadelesi yapılmasını öngörmüştür. Bulgaristan, Yunanistan’daki Bulgar azınlıkları kabul ederken, kendi topraklarındaki Yunan azınlıkların Yunanistan’a gönderilmesini sağlamıştır. Bu süreç, her iki ülke için de ekonomik ve sosyal açıdan büyük sorunlara yol açmıştır.

Neuilly Antlaşması’nın Sonuçları

Neuilly Antlaşması’nın ağır koşulları, Bulgaristan’da büyük bir toplumsal huzursuzluğa yol açmıştır. Halkın hükûmete olan güveni sarsılmış, antlaşma şartlarına karşı milliyetçi tepkiler artmıştır. Özellikle kırsal bölgelerde yaşanan ekonomik çöküş, hükümetin halk desteğini kaybetmesine neden olmuştur.

Savaş tazminatları ve ekonomik kaynakların elden çıkarılması, Bulgaristan’ı büyük bir ekonomik krize sürüklemiştir. Tarımsal üretimdeki düşüş ve ticaret yollarının kapanması, kıtlık ve işsizliği artırmıştır. Özellikle kırsal kesimde yaşayan halk, geçim sıkıntısı nedeniyle büyük bir göç dalgası başlatmıştır.

Neuilly Antlaşması, Balkanlar’da yeni sınırların çizilmesine ve bölgesel dengelerin değişmesine neden olmuştur. Bulgaristan, komşuları olan Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya ile sürekli sınır sorunları yaşamış ve bu durum bölgesel istikrarsızlığı artırmıştır.