Nomgon Yazıtları, Moğolistan'da bulunan ve Göktürkler'e ait olan, bölgesel açıdan önemli yazıtlardır. 2000'li yılların başında keşfedilen bu yazıtlar, hem dilsel hem de bölgesel açıdan değerli bilgiler içermektedir. Nomgon Yazıtları, özellikle Göktürkler'in tarihi ve kültürel yapıları hakkında önemli bilgiler sunmakta, Orta Asya'daki Türk kültürünün derinliklerine ışık tutmaktadır.
Nomgon-2 Anıt Külliyesi ve Keşif Süreci
Nomgon Yazıtları, Moğolistan'daki Nomgon-2 Anıt Külliyesi'nde yer almaktadır. Bu külliye, 2019 yılında yapılan arkeolojik kazılar ve keşiflerin sonucunda Türk Akademisi tarafından Göktürkler'e ait olduğu doğrulanan bir yapıdır. Yazıtlar, sadece Türk tarihini değil, geçmişte bölgede gerçekleşen kültürel etkileşimleri de ilgilendirmektedir.
Göktürk Dönemi ve İlteriş Kutluk Kağan
Nomgon Yazıtları, Göktürk Dönemi'ne dair detaylı bilgiler içermektedir. Yazıtların çoğu, İlteriş Kutluk Kağan'ın uygulamalarının simgesel bir parçası olarak kabul edilmektedir. Göktürklerin kurucularından olan İlteriş Kutluk Kağan, ikinci Türk Kağanlığı'nı kurmuş ve genişletmeleri sırasında büyük bir kültürel etki yaratmıştır. Yazıtlar, onun kişiliğine ilişkin pek çok ayrıntıyı ve özellikle siyasi ve toplumsal yapıyı açıklamaktadır. Bu bağlamda, Nomgon Yazıtları'nın metinleri, Göktürkler'in eski Türk toplumlarındaki yönetim anlayışına dikkat çeken ifadeler içermektedir.
Nomgon Yazıtları'nın İçeriği ve Dil Özellikleri
Nomgon Yazıtları, hem Eski Türkçe hem de Soğd dilinde yazılan metinler içermektedir. Bu, dönemin çok dilliliğini ve farklı kültürel etkileşimlerini açıkça göstermektedir. Eski Türkçe, Göktürkler'in resmi dilinin yanı sıra, Orta Asya'daki diğer topluluklar tarafından da benimsenmiş bir dil olmuştur. Soğd dili ise, Orta Asya'da önemli bir ticaret dili olarak kullanılmış ve bu yazıtların da bu dilde metinler içeriyor olması, Göktürkler'in diğer toplumlarla olan etkileşimini göstermektedir.
Yazıtların Anlamı ve Önemi
Nomgon Yazıtları, sadece dilsel özellikleriyle değil, tarihi anlamlarıyla da dikkat çekmektedir. Bu yazıtlar, Orta Asya'nın tarihi ve kültürel geçmişini anlamaya yönelik birtakım bilgiler sunmaktadır. Yazıtlar, Göktürkler'in toplumsal yapısına, inançlarına, hükümet sistemlerine ve Orta Asya'daki diğer toplumlarla olan bağlarına dair önemli kalıntıları himaye etmiştir.
Özellikle yazıtlarda İlteriş Kutluk Kağan'a ait olduğu düşünülen ve onu simgeleyen övgüler yer almaktadır. Ayrıca Göktürkler'in kültürel çeşitliliği ve sanatı, yazıtlarda yer alan motiflerle de dolaylı olarak anlaşılmaktadır. Bu yazıtlar, Göktürkler'in hükümet anlayışını ve kültürel zenginliğini günümüze taşımada önemli bir araçtır.
Nomgon Yazıtları, Orta Asya'da Türk tarihi ve kültürü üzerine yapılan araştırmalar için önemli bir kaynak olma özelliği taşır. Göktürkler'in Orta Asya'daki etkileri, bu yazıtlar sayesinde daha iyi anlaşılmaktadır.
