Okeanos ve Tethys Mozaiği, 1999 yılında Gaziantep Müzesi tarafından Fırat Nehri'nin yaklaşık 15 metre üstünde, Kelekağzı Üstü mevkiinde gerçekleştirilen kurtarma kazıları sırasında ortaya çıkarılmıştır.【1】 Bu mozaik, Okeanos Villası olarak adlandırılan bir Roma konutunun peristilinde, sığ havuzun tabanında bulunmuştur. Günümüzde Gaziantep’te bulunan Zeugma Mozaik Müzesi’nde sergilenmektedir. Mozaik, mitolojik deniz tanrısı Okeanos ve onun eşi Tethys’i merkeze alan bir kompozisyona sahiptir. Okeanos, uzun sakallı ve yaşlı bir adam şeklinde betimlenmiştir. Başında deniz tanrısı kimliğini vurgulayan ıstakoz kıskacı vardır. 【2】 Tethys, başının yanlarından çıkan kanatları ve boynuna dolanan mitolojik deniz yaratığı Ketos (ejderha) ile tanımlanmıştır.
Okeanos ve Tethys Mozaiği (Fotoğraf: Kültür Portalı)
Fırat Nehri’nin ejderha olarak tasvir edildiği Zeugma sikkeleriyle benzer bir şekilde, bu Ketos figürü de nehrin sembolü olarak kullanılmıştır. Mozaiğin sağ üst köşesinde, kayanın üzerinde balık tutan genç bir erkek figürü yer alır. Bu figürün, çobanların koruyucu tanrısı Pan’a ait olabileceği düşünülmektedir. Mozaiğin çevresinde çeşitli deniz canlıları ve Eros figürleri görülmektedir. Kenar figürleri olan Eroslar ve Pan’ın dışa dönük bir şekilde yerleştirilmesi, mozaikteki görüntülerin havuz çevresinde dolaşılacak şekilde düzenlendiğini gösterir.
Roma mozaik sanatında su ile ilişkili tanrılar, genellikle hamam, çeşme ve villaların suya yakın alanlarında tasvir edilmiştir. Okeanos ve Tethys’in betimlendiği bu mozaik, dekoratif bir unsur olmanın ötesinde, su kültüne duyulan inancın sanatsal bir ifadesi olarak değerlendirilmiştir. Teknik açıdan bakıldığında figürlerin detaylı işçiliği, kullanılan gölgelendirme teknikleri ve perspektif uygulamaları Roma mozaik sanatının gelişmişlik düzeyini yansıtmaktadır.
Okeanos ve Tethys Mozaiği (Fotoğraf: T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Galerisi)
Mitolojik anlatımlara göre Okeanos ve Tethys, Titan soyundan gelen ilahi varlıklardır. Antik Yunan kozmolojisinde Okeanos, dünyayı çepeçevre saran büyük bir su kütlesi olarak kabul edilmiştir.【3】 Yunan ve Roma mitolojisinde Okeanos, genellikle evrenin düzenini sağlayan barışçıl bir figür olarak değerlendirilmiştir. Tethys ise doğurganlık ve suyun besleyici gücüyle ilişkilendirilmiştir.【4】
