10 Haziran 1914'te Trabzon'da doğmuştur. Babası, Trabzon valisi ve Türk Dil Kurumu'nun ilk kurucu başkanı olan ünlü şair Samih Rifat'tır. Annesi, Hasan Enver Paşa'nın kızı ve Nâzım Hikmet'in annesi Ayşe Celile Hanım'ın kız kardeşi olan Münevver Hanım'dır. Ailesi, Manastır'da "Horozcu" adıyla anılmaktaydı. Bazı kaynaklarda kendisi bu soyadını kullanmamış olsa da "Horozcu" olarak anılır. Anne tarafından dedesi Mustafa Celaleddin Paşa, baba tarafından dedesi ise Ali Rifat Bey'dir.

Çocukluğunun ilk yıllarını İstanbul'da geçirmiş, babasının Kurtuluş Savaşı'na katılması ve evlerinin işgal edilmesi üzerine annesi ve ağabeyiyle Antalya'ya, oradan da Ankara'ya geçmişlerdir. Askerlik görevi sırasında Türkan Hanım'la evlenmiş ancak aynı yıl eşini veremden kaybetmiştir. 1944'ün sonunda Sabiha Hanım'la evlenmiş ve bir yıl sonra tek çocuğu Samih Rifat dünyaya gelmiştir.

^{Oktay Rifat (TRT Arşiv)}

Eğitim Hayatı

Daha iyi eğitim alması için İstanbul'a gönderilmiş, dedesi Hasan Enver Paşa'nın Fransızca eğitim veren özel okulunda Fransızca öğrenmiştir. Ardından Ankara'ya dönerek Latife Hanım İlk Mektebi'ne ve daha sonra Taş Mektep olarak bilinen Ankara Lisesi'ne devam etmiştir. Ankara Lisesi'nde Orhan Veli ve Melih Cevdet Anday ile tanışmıştır. 1934 yılında Ankara Erkek Lisesi'ni üçüncülükle bitirmiştir.

Lise sonrası 1933'te Ankara Hukuk Fakültesi'ne kaydolmuş ve 1937'de mezun olmuştur. Doktora eğitimi için bir süre Paris'te bulunmuş ancak savaş nedeniyle eğitimini tamamlayamamıştır.

Edebiyata Başlangıcı ve İlk Eserleri

İlk edebi çalışmalarını Ankara Erkek Lisesi'nin yayın organı olan Sesimiz dergisinde yayımlamıştır. İlk yazısı, Sesimiz dergisinin altıncı sayısında çıkan "Hepsi Var. Sevgilim Yok" adlı mensur şiirdir. Aynı dergide "Ağlayan Evler. İskelet Parmaklı Kadın" adlı hikâye ve mensur şiir karışımı bir yazı ile "Mide Karar Verirse" başlıklı başka bir yazı da yayımlamıştır. İlk şiiri "Mermer Merdivenler" de Sesimiz dergisinde yer almıştır. Bu dönem şiirlerinde Beş Hececiler, Ahmet Haşim ve Ahmet Hamdi Tanpınar estetiğinden etkilenmeler görülmektedir. 1933'ten itibaren amcası Cevat Rifat'ın yazı işleri müdürlüğünü yaptığı İnkılâp dergisinde de yazıları ve şiirleri yayımlanmıştır. Bu dönemde "Oktay Samih Rifat" adıyla "Merdiven", "Kadife", "Komşunun Balkonu" gibi şiirler kaleme almıştır. Hukuk Fakültesi öğrenciliği sırasında zabıt kâtipliği yapmıştır. Ticaret Vekâleti muhasebe müdürlüğünde memuriyete başlamış, askerlik görevini yerine getirmiş ve sonrasında Basın Yayım Umum Müdürlüğü, Ankara Radyo Dairesi'nde şeflik (1947-1948) ve TCDD Haydarpaşa Bölge Müdürlüğü'nde avukatlık (1959-1972) gibi görevlerde bulunmuştur. 1972'de emekliye ayrılmıştır.

Edebi Akımlar ve Şiir Anlayışı

Garip Hareketi

Orhan Veli'nin 1936'da Ankara'ya dönmesiyle Melih Cevdet ve Orhan Veli ile yeniden şiir çalışmalarına başlamışlardır. 1936'nın son iki ayında Varlık dergisinde şiirleri yayımlanmaya başlamıştır. 1941 yılının Mayıs ayında Orhan Veli'nin arzusuyla üç şairin seçilmiş şiirleri Garip adıyla yayımlanmıştır. Bu kitapta ikisi Orhan Veli ile ortak olmak üzere 23 şiiri bulunmaktadır. Garip kitabının önsözüyle, edebiyat dünyasında "Garip Hareketi" olarak adlandırılan vezinsiz ve kafiyesiz, günlük dile yaslanan, somut ve maddeci bir şiir anlayışı ortaya konulmuştur. Bu dönem şiirlerini içeren diğer kitapları arasında Yaşayıp Ölmek Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler (1945) ve Güzelleme (1945) sayılabilir.

Toplumcu Gerçekçi Şiirleri

Orhan Veli'nin öncülüğünde 1949'da çıkan Yaprak dergisinde toplumsal içerikli şiirler kaleme almıştır. Nâzım Hikmet'in açlık grevine destek olmak için arkadaşlarıyla açlık grevi yapmış ve bunu Yaprak dergisi aracılığıyla duyurmuştur. Bu şiirlerini 1952'de Aşağı Yukarı adıyla kitaplaştırmış, ardından 1954'te Karga ile Tilki şiir kitabını çıkarmıştır. Bu kitap ona 1955 Yeditepe Şiir Ödülü'nü kazandırmıştır. Daha sonra Elleri Var Özgürlüğün (1966) ile yeniden toplumcu şiire dönüş yapmış, Çobanıl Şiirler (1976) ile toplumculuğu kentten kıra yöneltmiş ve Bir Cıgara İçimi (1979) ile köy ve köylü gerçeğini toplumcu gerçekçi bir yaklaşımla ele almıştır.

İkinci Yeni Çizgisindeki Şiirleri

1956'da çıkan ve içindeki hiçbir şiiri herhangi bir dergide yayımlanmayan Perçemli Sokak adlı kitabıyla yeni bir şiir anlayışına yönelmiştir. Bu kitap, Garip şiirine tepki niteliğindeki İkinci Yeni'nin önemli örneklerinden biridir. Perçemli Sokak'ın önsözü niteliğindeki yazısı, İkinci Yeni'nin ilk poetik metni olarak kabul edilir. Bu anlayışını Âşık Merdiveni (1958) ile sürdürmüştür.

Saf Şiir Özelliği Taşıyan Şiirleri

Şiirler (1969), Yeni Şiirler (1973), Elifli (1980), Denize Doğru Konuşma (1982), Dilsiz ve Çıplak (1984) ve son şiir kitabı Koca Bir Yaz (1987) bu dönemin ürünleridir.

Diğer Eserleri

Romanları: Üç roman yazmıştır: Bir Kadının Penceresinden (1976), Danaburnu (1980) ve Bay Lear (1982).

Tiyatro Oyunları: Tiyatro türünde de önemli eserler vermiştir. Oyunlarında bireyin kendi kaderiyle veya toplumsal koşullarla mücadelesi ile ekonomik ve kültürel değişimlere uyum/uyumsuzluk sorunları işlenmiştir. Yayımlanmış tiyatro oyunları arasında Birtakım İnsanlar (1961), Kadınlar Arasında (1966) ve Yağmur Sıkıntısı (1969) yer alır. Toplu Oyunlar (1988) içinde "Atlarla Filler" ve "Çil Horoz" adlı oyunları da yer alır. Yayımlanmayan oyunları da vardır: "Oyun İçinde Oyun", "Zabit Fatma'nın Kuzusu" ve Melih Cevdet'le ortak yazdığı "Kıskançlık".

Çevirileri: 1960'lı yıllardan itibaren Yunan ve Latin ozanlarına yönelerek çeviriler yapmıştır. Bunlar Latin Ozanlarından Çeviriler (1963) ve Yunan Antologyası (1964) adıyla kitaplaşmıştır. Ayrıca Molière, Alfred de Musset, Turgenyev, François Mauriac, Balzac, Jean Giraudoux ve Georges Simenon gibi yazarlardan da çeviriler yapmıştır.

Denemeleri ve Makaleleri: Tanin gazetesinde "Söz Gelişi" başlığı altında şiir ve kültür alanında deneme ve makaleler yazmıştır. Ayrıca Ulus, Cumhuriyet, Yaprak, Yeditepe, Esi, Milliyet Sanat, Yazko Edebiyat, Yeni Dergi, Gösteri, Düşün gibi gazete ve dergilerde şiirle ilgili yazıları ve makaleleri yayımlanmıştır. Şiir Konuşması (1992) adlı bir deneme kitabı da bulunmaktadır.

Ödülleri

1955 Yeditepe Şiir Ödülü (Karga ile Tilki ile).

1980 Sedat Simavi Vakfı Ödülü (Bir Cıgara İçimi ile).

Ankara Sanat Sevenler Derneği Yılın En İyi Oyunu Ödülü ve TRT 1970 Sahne Eserleri Yarışması Başarı Ödülü (Yağmur Sıkıntısı ile).

1981 Madaralı Roman Ödülü (Danaburnu ile).

Vefatı

18 Nisan 1988 Pazartesi gecesi, geçirdiği bir kalp krizi neticesinde vefat etmiştir. Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verilmiştir. Orhan Veli'nin yanına gömülme vasiyeti, Aşiyan mezarlığında yer olmadığı gerekçesiyle yerine getirilememiştir.