Orbikularis Okuli Kası, göz kapaklarını çevreleyen ve kapatılmasını sağlayan sfinkter (halkasal) yapıda bir kastır. Kasılan lifler, frontal kemiğin burun kısmı, maksillanın frontal çıkıntısı ile medial palpebral ligamanın ön yüzeyi ve sınırlarından köken alır. Bu lifler, göz çevresinde yaygın şekilde dağılır ve şakaklar ile yanağa doğru ince ve geniş bir kas tabakası oluşturur.
Anatomik Yapı
Morfoloji ve Bağlantı Noktaları
Orbikularis Okuli Kası, göz çevresini saran ve mimik ile göz koruma fonksiyonlarında hayati rol oynayan dairesel bir kastır. Üç temel bölümden oluşur: orbital, palpebral ve lakrimal bölümler. Palpebral bölüm, kendi içinde preseptal ve pretarsal alt bölümlere ayrılır. Lakrimal bölümün bağımsız bir anatomik yapı olup olmadığı tartışmalı olsa da, fonksiyonel açıdan ayrı değerlendirilmektedir. Orbital bölüm, kalın yapısıyla gözün dış çevresini kapsar ve lateral palpebral komissürde tam bir elips oluşturacak şekilde liflerle çevrilidir. Bu bölgenin üst lifleri, frontalis ve corrugator supercilii kaslarıyla birleşerek mimik hareketlere katkı sağlar. Palpebral bölüm, daha ince liflerden oluşur ve göz kapaklarının nazik kapanmasından sorumludur; medial palpebral ligamanın çatallanmasından başlar. Pretarsal kısmı istemsiz göz kırpma refleksini yönetirken, preseptal kısmı daha geniş hareketlerde devreye girer. Lakrimal bölüm ise medial palpebral ligamanın arkasında yer alır. Oksipital kemiğin orbital yüzeyinden köken alır ve lakrimal kesenin etrafında kıvrılarak gözyaşlarının drenajında görev alır. Horner ve Riolan kaslarını içerir; özellikle Riolan kası göz kapağı kenarlarını yaklaştırarak gözyaşının dışa akışını engeller.
Embriyolojik Köken ve Sınıflandırma
Orbikularis Okuli Kası, embriyolojik olarak ikinci brankiyal ark (hyoid ark) kökenlidir ve bu özelliği, onu yüz mimik kasları grubuna dahil eder. İkinci brankiyal ark, embriyonik gelişim sürecinde baş ve boyun bölgesindeki çeşitli kas yapılarının oluşumunu sağlar; bu ark kökenli kaslar, tipik olarak yüz siniri (nervus facialis, VII. kranial sinir) ile innerve edilir. Orbikularis okuli kasının da yüz siniri tarafından innerve edilmesi, bu embriyolojik kökenle tutarlıdır ve kasın mimik kasları sınıflandırmasındaki yerini doğrular. Kas, yüz ektoderminden türeyen nöroektodermal kökenli kas progenitör hücrelerinin, ikinci brankiyal ark bölgesine göçüyle gelişir. Bu gelişimsel süreç, kasın yüz ifadelerine katkı sağlayan morfolojik özelliklerini kazanmasına aracılık eder. Sonuç olarak orbikularis okuli kası, hem embriyolojik kaynak hem de sinirsel innervasyon açısından tipik bir mimik kası olarak sınıflandırılır.
Sinir İnnervasyonu ve Vasküler Beslenme
Orbikularis Okuli kası, yüz sinirinin (cranial sinir VII) temporal ve zigomatik dalları tarafından innerve edilir. Bu motor innervasyon, kasın hem palpebral (göz kapağı) hem de orbital (göz çukuru çevresi) bölümlerine uyarı sağlar ve göz kapaklarının istemli ya da refleks olarak kapanmasını mümkün kılar. Kasın arteriyel kanlanması esas olarak facial arter, superficial temporal arter, ophthalmic arter ve infraorbital arter dalları aracılığıyla sağlanır. Venöz drenaj ise facial ven ve ophthalmic ven üzerinden gerçekleşir. Bu sinirsel ve damar yapılarının düzenli organizasyonu, orbikularis okuli kasının hızlı ve uyumlu bir şekilde çalışmasına olanak tanır.
Fonksiyon ve Klinik İlişkiler
Orbikularis Okuli Kası, göz kapaklarını kapatabilen tek kastır. Palpebral bölüm, istemsiz göz kırpma ve uyku sırasındaki kapatma işlemlerini yürütürken; orbital bölüm bilinçli olarak gözleri sıkıca kapatma görevini üstlenir. Kasın kasılması, medial palpebral ligamanı gererek lakrimal kese üzerinde negatif basınç oluşturur ve böylece gözyaşlarının lakrimal kanallar yoluyla drenajı sağlanır. Gözyaşı dolaşımı için bu mekanizma kritik öneme sahiptir. Kasın antagonist kası olan levator palpebrae superioris, üst göz kapağını kaldırarak gözün açılmasını sağlar. Klinik açıdan, yüz siniri felçlerinde orbikularis okuli kasının işlevini yitirmesi, göz kapaklarının kapanamamasına ve korneanın kuruyarak iltihaplanmasına neden olabilir. Bu durum, Bell paralizisi gibi patolojilerde sık gözlemlenir. Ayrıca, kasın uyarılabilirliği kornea refleksi ile test edilebilir; bu refleks, yüz siniri fonksiyonunun bilinçsiz hastalarda dahi değerlendirilmesini sağlar. Yardımcı kaslar olan corrugator supercilii, procerus ve frontalis kasları orbikularis okuli ile birlikte veya antagonistik biçimde çalışarak kaş hareketleri ve yüz ifadelerine katkıda bulunur.
