Örümcek Ağı Operasyonu, Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) tarafından 1 Haziran 2025 tarihinde Rusya Federasyonu’nun çeşitli bölgelerinde bulunan stratejik askeri hava üslerine yönelik olarak gerçekleştirilen koordineli bir insansız hava aracı (İHA) saldırısıdır. Operasyon kapsamında Irkutsk, Murmansk, Ryazan ve Ivanovo oblastlarında yer alan Belaya, Olenya, Dyagilevo ve Ivanovo hava üsleri hedef alınmıştır. Saldırılarda, Rusya’ya ait A-50 erken uyarı uçağı ile Tu-95, Tu-22M3 ve Tu-160 tipi stratejik bombardıman uçakları isabet almıştır. Ukrayna makamlarınca yapılan açıklamalarda 41 hava aracının vurulduğu, Rusya'nın seyir füzesi taşıyıcı filolarının yaklaşık yüzde 34'ünün devre dışı kaldığı ve tahmini maddi kaybın 7 milyar dolara ulaştığı belirtilmiştir.
Örümcek Ağı Operasyonu, 1 Haziran 2025 - (The Guardian)
Tanım ve Genel Bilgiler
Örümcek Ağı Operasyonu, Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) tarafından 1 Haziran 2025 tarihinde Rusya Federasyonu topraklarındaki dört askerî hava üssüne yönelik olarak yürütülen çok aşamalı ve senkronize bir insansız hava aracı saldırısıdır. Saldırının yürütücüsü SBU olmakla birlikte, operasyonun planlama ve icra süreci Ukrayna Silahlı Kuvvetleri ve devlet düzeyinde siyasi liderlik tarafından da desteklenmiştir. Operasyonun planlamasının yaklaşık bir buçuk yıl önce başladığı ve bu süre zarfında tam gizlilik içinde hazırlandığı bildirilmiştir.
Operasyonun temel amacı, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik füze ve hava saldırılarında sıklıkla kullandığı stratejik bombardıman uçaklarını, bu uçakların konuşlandığı üslerde etkisiz hale getirmek olmuştur. Saldırı, Rusya’nın stratejik hava kuvvetleri envanterinde yer alan seyir füzesi taşıyıcılarını doğrudan hedef almış ve yaklaşık 41 hava aracının isabet aldığı bildirilmiştir. Ukrayna makamları tarafından yapılan açıklamalara göre, söz konusu saldırı sonucunda Rusya'nın stratejik seyir füzesi taşıyıcılarının yüzde 34'ü devre dışı bırakılmış ve toplam maddi zararın 7 milyar dolar civarında olduğu ifade edilmiştir.
Saldırılar, Ukrayna sınırından binlerce kilometre uzaklıkta bulunan dört askerî hava üssüne düzenlenmiştir. Bunlar arasında, doğudaki Irkutsk Oblastı’nda yer alan Belaya Hava Üssü yaklaşık 4.300 kilometre, kuzeydeki Murmansk Oblastı’ndaki Olenya Hava Üssü ise 2.000 kilometre mesafededir. Ayrıca, Rusya’nın merkez bölgelerindeki Ryazan Oblastı’nda yer alan Dyagilevo Hava Üssü ve Ivanovo Oblastı’ndaki Ivanovo Hava Üssü de saldırı kapsamında hedef alınmıştır. Bazı kaynaklarda Amur bölgesinin de hedef alındığına dair bilgiler yer almaktadır ancak bu bilgiye dair teyitler sınırlıdır.
Operasyonun Hazırlık Süreci
Örümcek Ağı Operasyonu, yaklaşık 18 ay süren bir hazırlık döneminin ardından uygulamaya konulmuştur. Operasyonun lojistik yapısı, yüksek derecede gizlilik, eş zamanlı koordinasyon ve çok katmanlı taşıma zincirlerine dayalıdır. SBU kaynaklarına göre, saldırının tüm unsurları – planlamadan icraya kadar – tek bir merkezî komuta yapısı altında yönetilmiştir. Operasyonun kontrolü, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ve SBU Başkanı Vasyl Malyuk tarafından doğrudan takip edilmiştir. Uygulama aşamasında üç farklı saat diliminde eşzamanlı harekât gerçekleştirilmiştir.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy - (Anadolu Ajansı)
Saldırıda kullanılan insansız hava araçları, FPV (First Person View) tipi kamikaze dronlardır. Bu araçlar, Rusya sınırları içerisine önceden ve kademeli biçimde sevk edilmiştir. Dronlar, doğrudan hedeflere gönderilmemiş; bunun yerine ülke içindeki sivil ve endüstriyel taşıma sistemleriyle Rusya topraklarına sokulmuştur. Ukrayna istihbaratı, dronları taşıma sürecinde olası keşif ve müdahale risklerine karşı özel koruma ve gizlilik önlemleri uygulamıştır. Operasyon öncesinde dronlar kullanılmaya hazır halde konumlandırılmış, belirlenen anda aktif hale getirilmiştir.
Dronlar, dışarıdan sıradan yapı modülleri gibi görünen ahşap mobil kabinlerin içine yerleştirilmiş ve bu kabinler büyük kamyonlara monte edilerek üslerin çevresine taşınmıştır. Kabinlerin tavanları özel bir uzaktan kontrol sistemiyle açılır şekilde tasarlanmıştır. Operasyon sırasında belirlenen zamanlama ile bu tavan panelleri eş zamanlı olarak kaldırılmış, kabinlerin içinde bekleyen dronlar otomatik kalkış yaparak hedeflerine yönlendirilmiştir. Bazı kamyonların, saldırı sonrasında iz bırakmamak amacıyla kendi kendini imha edecek şekilde programlandığı bildirilmiştir. Bu yapı sayesinde dronlar Rus hava savunma sistemlerinin menziline girmeden ve doğrudan radar taramasına yakalanmadan üsleri hedef alabilmiştir.
Hedef Alınan Askeri Tesisler
Belaya Hava Üssü (Irkutsk Oblastı)
Saldırının en uzak hedeflerinden biri olan Belaya Hava Üssü, Sibirya’daki Irkutsk Oblastı sınırları içinde yer almakta ve Ukrayna ile arasındaki mesafe yaklaşık 4.300 kilometredir. Üs, stratejik bombardıman uçaklarının konuşlandığı önemli merkezlerden biridir. Operasyon kapsamında bu üsse konuşlu Tu-95 ve Tu-160 tipi bombardıman uçaklarının vurulduğu bildirilmiştir. Sosyal medyada yayılan ve daha sonra konumu doğrulanan görüntülerde, pist üzerinde yanan uçaklara ve yoğun dumanlara yer verilmiştir.
Olenya Hava Üssü (Murmansk Oblastı)
Murmansk Oblastı'nda yer alan Olenya Hava Üssü, Arktik daire yakınındaki coğrafi konumuyla bilinmektedir. Bu üs, Rusya'nın kuzey uç noktasındaki stratejik bombardıman kapasitesinin bir parçasını oluşturmaktadır. Ukrayna kaynaklarına göre Olenya üssünde konuşlu olan tüm Tu-95MS uçakları hedef alınmıştır. Saldırı sonrasında üs içinde birden fazla patlama ve yangın meydana geldiği rapor edilmiştir.
Dyagilevo Hava Üssü (Ryazan Oblastı)
Ryazan Oblastı’nda bulunan Dyagilevo Hava Üssü, Rusya’nın batısında konumlanmakta ve stratejik bombardıman uçaklarının eğitimi ile bakımının yapıldığı merkezlerden biri olarak bilinmektedir. Operasyon kapsamında buradaki tesislere yönelik de çok sayıda drone gönderildiği ve pist çevresinde yangınların çıktığı belirtilmiştir. Üste meydana gelen hasarın boyutu hakkında detaylı bilgi verilmemekle birlikte, saldırının eşzamanlı olarak gerçekleştirildiği doğrulanmıştır.
Ivanovo Hava Üssü (Ivanovo Oblastı)
Ivanovo Hava Üssü, Rusya’nın merkez bölgelerinden biri olan Ivanovo Oblastı’nda yer almakta ve hem stratejik hava taşımacılığı hem de bazı özel bombardıman görevleri için kullanılmaktadır. Saldırı sonrasında bu üsse ait bölgede çok sayıda patlama ve yangın çıktığı, çevredeki sivil yerleşimlerin de yangınlardan etkilendiği ifade edilmiştir. Rus yetkililer, bu üs çevresindeki İHA’ların bazılarını düşürdüklerini ancak birkaç uçağın hasar gördüğünü doğrulamıştır.
Amur Bölgesi ve İlave Hedefler
Bazı kaynaklarda, Amur bölgesinde bulunan ve Çin sınırına yakın olan bir diğer hava üssünün de hedef alındığı belirtilmiştir. Öte yandan bu bölgeye yönelik saldırılara ilişkin görsel veya sayısal teyitler sınırlı düzeyde kalmıştır. Rusya Savunma Bakanlığı, Amur bölgesindeki saldırı girişimlerinin büyük ölçüde püskürtüldüğünü ve üslerde ciddi bir hasar oluşmadığını açıklamıştır.
Vurulan Hava Araçları ve Donanımlar
Örümcek Ağı Operasyonu kapsamında hedef alınan hava araçları, Rusya Federasyonu’nun stratejik hava gücünde yer alan uzun menzilli bombardıman uçakları ile radar gözetim sistemlerine sahip özel hava platformlarından oluşmuştur. Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) tarafından yapılan açıklamalara göre, toplamda 41 hava aracı saldırıdan etkilenmiştir.
Örümcek Ağı Operasyonu, 1 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)
Saldırıya uğrayan platformlar arasında, A-50 tipi erken uyarı ve kontrol uçakları yer almıştır. Bu hava araçları, hava sahası gözetimi, düşman unsurların tespiti ve saldırı koordinasyonu amacıyla kullanılmaktadır. Rusya envanterinde sayıca sınırlı olduğu bilinen bu uçakların operasyonel kapasitesi, geniş menzilli radar sistemleriyle tanımlanmaktadır.
Operasyonda ayrıca Tu-95 ve Tu-22M3 tipi bombardıman uçakları isabet almıştır. Tu-95, turboprop motorlu bir platform olup, taşıdığı Kh-55, Kh-555 ve Kh-101/102 tipi seyir füzeleriyle uzun menzilli saldırı görevlerinde kullanılmaktadır. Tu-22M3 ise süpersonik hızda seyir edebilen ve Kh-22 tipi seyir füzesi taşıma kapasitesine sahip bir diğer stratejik bombardıman uçağıdır. Bu uçakların her ikisi de operasyon esnasında çeşitli üslerde hedef alınmıştır.
Tu-160 tipi stratejik bombardıman uçakları da vurulan platformlar arasında yer almıştır. Bu uçak, 12 Kh-55 ya da 24 Kh-15 tipi füze taşıma kapasitesine sahiptir ve halen faal olan en büyük operasyonel bombardıman uçağı olarak Rusya'nın uzun menzilli hava gücünün merkezindedir.
Saldırıya uğrayan uçakların bazıları, Ukrayna kaynaklarına göre füze yüklü haldeyken isabet almıştır. Operasyon sonrasında yayımlanan açıklamalarda, Rusya'nın stratejik seyir füzesi taşıyıcılarının yaklaşık yüzde 34'ünün devre dışı kaldığı bildirilmiştir.
Rusya Federasyonu’nun Açıklamaları ve Müdahale Süreci
Örümcek Ağı Operasyonu’nun ardından Rusya Federasyonu’na bağlı çeşitli resmi makamlar, saldırılara dair açıklamalarda bulunmuştur. Rusya Savunma Bakanlığı tarafından yapılan resmi açıklamada, Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan ve Amur bölgelerindeki askeri hava üslerinin hedef alındığı belirtilmiş; saldırılar “terör eylemi” olarak tanımlanmıştır. Bakanlık, bazı bölgelerde saldırıların püskürtüldüğünü ancak Murmansk ve Irkutsk bölgelerinde bazı uçakların alev aldığını ve çıkan yangınların daha sonra kontrol altına alındığını bildirmiştir.
İrkutsk Bölge Valisi Igor Kobzev, Sredny yerleşim birimi yakınlarında bir askeri birliğe yönelik drone saldırısının gerçekleştiğini doğrulamış, olay yerinde yoğun duman görüldüğünü ve güvenlik birimlerinin müdahalede bulunduğunu açıklamıştır. Ayrıca saldırıların bir kamyon üzerinden başlatıldığını belirtmiştir. Murmansk Valisi Andrey Çibis de bölgeye yönelik drone saldırısını doğrulamış, halkı sakin olmaya davet etmiş ve saldırıyla ilgili görüntü paylaşılmaması çağrısında bulunmuştur.
Ryazan Bölge Valisi Pavel Malkov ise sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, saldırının meydana geldiği günün aynı zamanda Çocuk Bayramı’na denk geldiğine dikkat çekerek, can kaybının olmadığını ancak bazı İHA’ların düşerek hasara neden olduğunu bildirmiştir. Amur bölgesine yönelik saldırı girişimlerinin ise başarısızlıkla sonuçlandığı ifade edilmiştir.
Rusya Savunma Bakanlığı, saldırılara katıldığı değerlendirilen bazı kişilerin gözaltına alındığını açıklamıştır. Ayrıca olayların ardından güvenlik ve acil durum birimlerinin ilgili üs bölgelerinde kriz yönetimi süreçlerini yürüttüğü belirtilmiştir.
Ukrayna Tarafının Açıklamaları
Örümcek Ağı Operasyonu’nun ardından Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) tarafından çeşitli açıklamalarda bulunulmuştur. Devlet Başkanı, operasyonun planlaması ve icrası nedeniyle SBU Başkanı Vasyl Malyuk’u kabul etmiş ve operasyonun tüm aşamalarının bağımsız biçimde yürütüldüğünü ifade etmiştir. Ayrıca Zelenskiy, operasyonun başlangıcından uygulanmasına kadar geçen sürenin toplam 1 yıl, 6 ay ve 9 gün sürdüğünü bildirmiştir.
SBU kaynakları, operasyonun uygulama merkezi olarak Rusya içindeki bir bölgede, Rusya Federal Güvenlik Servisi’ne (FSB) ait bir yerleşkenin yakınlarında geçici bir merkez kurulduğunu belirtmiştir. Aynı kaynaklar, operasyonun tamamlanmasından hemen önce tüm saha personelinin Rusya topraklarından tahliye edildiğini ve bu kişilerin güvenli şekilde Ukrayna'ya döndüğünü açıklamıştır.
SBU tarafından yapılan açıklamalarda, saldırının hedefinin yalnızca askerî üsler olduğu ve bu üslerde konuşlu stratejik hava gücünün azaltılmasının amaçlandığı belirtilmiştir. Ayrıca operasyonun devamı niteliğinde yeni faaliyetlerin planlandığı ve Ukrayna topraklarının savunulmasına yönelik eylemlerin süreceği vurgulanmıştır.
Operasyonun Zamanlaması ve Diplomatik Bağlam
Örümcek Ağı Operasyonu, Ukrayna ile Rusya arasında İstanbul'da gerçekleştirilmesi planlanan barış görüşmelerinin ikinci turundan bir gün önce, 1 Haziran 2025 tarihinde uygulanmıştır. Bu çerçevede saldırının zamanlaması, devam eden diplomatik süreçle eş zamanlı gerçekleşmiş olup, müzakerelere dair beklentilerin şekillendiği bir döneme denk gelmiştir. Ukrayna tarafı, saldırının ardından 2 Haziran’da İstanbul’daki toplantıya Savunma Bakanı Rustem Umerov başkanlığında bir heyet göndereceğini açıklamıştır.
Ukrayna Devlet Başkanı tarafından yapılan açıklamalarda, operasyon hakkında ABD yönetimine önceden bilgi verilmediği açıkça belirtilmiştir. ABD Savunma Bakanlığı kaynakları da saldırı günü boyunca operasyonla ilgili gelişmeleri izlediklerini ancak Ukraynalı muhataplarıyla doğrudan temas kurulmadığını ifade etmiştir.
Rusya tarafı ise, operasyonun ardından düzenlediği açıklamalarda müzakerelerin planlandığı gibi İstanbul’da devam edeceğini belirtmiş, saldırıların müzakere sürecini etkilemeyeceği yönünde mesajlar vermiştir. Her iki tarafın da İstanbul görüşmelerine kendi öneri belgeleriyle katılacağı ancak taraflar arasında resmi taslak alışverişinin henüz tamamlanmadığı ifade edilmiştir.
Ayrıca, saldırının gerçekleştiği gece Rusya tarafından Ukrayna’ya yönelik büyük çaplı bir İHA ve füze saldırısı düzenlenmiştir. Ukrayna Hava Kuvvetleri, bu saldırının savaş boyunca karşılaştıkları en yoğun saldırı dalgası olduğunu ve toplamda 472 İHA ile 7 füze fırlatıldığını açıklamıştır.
