Osman Hamdi Bey Evi ve Müzesi, 1842–1910 yılları arasında yaşamış olan Osman Hamdi Bey’in adını taşıyan, onun yaşamı, sanatsal çalışmaları ve kültürel faaliyetleriyle ilişkili bir yapıdır. Kocaeli ili Gebze ilçesi Eskihisar Mahallesi’nde yer alan bu yapı, denize hâkim eğimli bir arazi üzerinde konumlanmakta olup, çevresinde yer alan koruluk alan ile birlikte doğal ve tarihî unsurlar içeren bir yerleşime sahiptir.

^{Osman Hamdi Bey Evi (T.C. Gebze Kaymakamlığı)}

Yapının Tarihi ve Mimari Özellikleri

Osman Hamdi Bey tarafından 1884 yılında inşa ettirilen köşk, sanatçının kendi çizdiği planlara göre tasarlanmıştır. İki katlı olarak inşa edilen yapı, ana bina ile birlikte resimhane, kayıkhane ve müştemilat bölümlerini içermektedir. Yapının bazı bölümlerinde kullanılan malzemelerin yurt dışından temin edildiği bilinmektedir. Bu durum, dönemin mimari ve teknik yaklaşımlarına işaret eder. Ahşap kapılarda yer alan ve 1901–1903 yılları arasında Osman Hamdi Bey tarafından çizilen çiçek motifli süslemeler, sanatçının plastik sanatlarla olan ilgisini yansıtan örnekler arasında yer alır. Bu süslemeler, günümüzde tablo olarak değerlendirilmektedir.

Osman Hamdi Bey, söz konusu köşkte 26 yaz mevsimini geçirmiştir. “Kaplumbağa Terbiyecisi”, “Kuran Okuyan Hoca”, “Arzuhalci” ve “Mimozalı Kadın” gibi bazı resim çalışmalarını bu mekânda gerçekleştirmiştir. Köşk, sanat üretimiyle birlikte sanatçının ailesiyle birlikte bulunduğu dönemlerde konut işlevi de görmüştür.

^{Osman Hamdi Bey Evi ve Müzesi (T.C. Gebze Kaymakamlığı)}

Tarihsel Süreç ve Koruma Çalışmaları

Köşk, Osman Hamdi Bey’in ölümünün ardından da çeşitli işlevlerle kullanılmaya devam etmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında karargâh komutanlığına tahsis edilmiş; bu süreçte İsmet İnönü, İstiklal Savaşı’na katılmak üzere yola çıkmadan önce yapıda birkaç gün kalmıştır. Yapının 1933 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından da ziyaret edildiği bilinmektedir. 1945 yılında, resimhane olarak kullanılan bölümde çıkan yangın sonucunda üst katın ahşap kısmı önemli ölçüde zarar görmüştür. Yapı, 1966 yılında tescillenerek koruma altına alınmış, 1982 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kamulaştırılmıştır. 1985 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları kapsamında ana bina, müştemilat ve bahçe düzenlemesi, yapının özgün özelliklerine uygun biçimde onarılmıştır.

^{Osman Hamdi Bey Evi (T.C. Kocaeli Valiliği)}

Müzeye Dönüşüm ve Günümüzdeki Durumu

Restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının ardından yapı, 1987 yılında “Osman Hamdi Bey Müzesi” adıyla ziyarete açılmıştır. Müzede Osman Hamdi Bey’in kullandığı eşyalar, ailesine ait fotoğraflar, çeşitli tablolar ve kendisi tarafından boyanmış mobilyalar sergilenmektedir. Bu eşyalar, sanatçının yaşadığı döneme ilişkin görsel ve materyal kaynaklar sunmaktadır. 2021 yılı itibarıyla yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsis edilmiştir. Bu kapsamda kapsamlı bir restorasyon ile teşhir ve tanzim projeleri planlanmış olup, müze bu nedenle geçici süreyle ziyarete kapalıdır.