Osteoartrit (OA), eklem kıkırdağının aşamalı bir şekilde bozulduğu ve eklemde yapısal değişikliklerin meydana geldiği kronik bir hastalıktır. Genellikle yaşlı nüfusta görülen bu hastalık, eklem fonksiyonlarını kısıtlar ve hastalarda ağrıya yol açar. Dünya genelinde, 65 yaş üzerindeki bireylerin önemli bir kısmı osteoartrit nedeniyle ağrı ve eklem hareketliliği kaybı yaşamaktadır. Obezite ise vücutta aşırı yağ birikimi ile karakterize bir durumdur ve osteoartrit için önemli bir risk faktörüdür. Artan vücut ağırlığı, eklemler üzerinde ek stres yaratır ve bu durum kıkırdak yıkımını hızlandırabilir.
Osteoartrit ve Obezite İlişkisi
1.Biyomekanik Etkiler
Obezite, özellikle diz ve kalça eklemleri gibi vücut ağırlığını taşıyan eklemler üzerinde ciddi bir etki yaratır. Artan vücut ağırlığı, bu eklemler üzerinde ek bir yük oluşturur, bu da kıkırdağın aşınmasına ve eklemdeki yapısal değişikliklere neden olabilir. Yapılan çalışmalar, her 5 kilogramlık kilo artışının diz osteoartriti riskini %35 oranında artırdığını göstermektedir.
2. İnflamatuar ve Metabolik Faktörler
Obezite, mekanik etkilerin yanı sıra, inflamatuar yanıtları da tetikleyerek osteoartrit gelişimine katkı sağlar. Adipoz doku, vücutta inflamasyonu artıran bazı proteinler üretir. Leptin, bu proteinlerden biridir ve kıkırdak hasarını hızlandırabilir. Ayrıca, obezite ile birlikte sıklıkla görülen metabolik bozukluklar, osteoartrit gelişimini tetikleyebilir. İnsülin direnci, yüksek kan lipid düzeyleri ve hipertansiyon gibi durumlar, eklem sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Klinik Bulgular ve Tanı
Obezite ile ilişkili osteoartrit, tipik osteoartrit belirtileriyle benzerlik gösterir:
• Ağrı: Eklemlerde, genellikle hareketle artan, bazen dinlenirken de hissedilen ağrı.
• Tutukluk: Uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra eklemlerde sertlik.
• Şişlik: Sinovyal zarlarda inflamasyon nedeniyle eklemde şişlik oluşabilir.
• Hareket Kısıtlılığı: Kıkırdak kaybı nedeniyle eklem hareket açıklığında azalma.
• Eklem Deformiteleri: Hastalığın ileri evrelerinde kemik çıkıntıları (osteofitler) ve eklem deformasyonları görülebilir.
Tanı, klinik muayene ve radyografik incelemelerle konur. X-ray görüntüleme, eklem aralığının daraldığını, osteofit oluşumunu ve kemik yoğunluğundaki değişiklikleri gösterebilir.
Tedavi Yöntemleri
1. Kilo Kontrolü ve Diyet
Obezite tedavisi, osteoartrit yönetiminde önemli bir rol oynar. Araştırmalar, %5-10 oranında kilo kaybının diz osteoartriti semptomlarını belirgin şekilde iyileştirdiğini göstermektedir. Diyet programları, genellikle düşük kalorili ve sağlıklı yağlar içeren beslenme önerileri sunmaktadır. Akdeniz diyeti ve yüksek proteinli diyetler, osteoartrit hastalarına faydalı olabilir.
2. Fiziksel Aktivite ve Egzersiz
Egzersiz, kilo kaybını desteklerken, aynı zamanda eklem çevresindeki kasları güçlendirerek osteoartrit gelişiminin yavaşlamasına yardımcı olabilir. Düşük etkili aerobik egzersizler (yüzme, bisiklet) ve kas güçlendirme egzersizleri önerilmektedir.
3. Farmakolojik Tedavi
Ağrı kontrolü için, genellikle parasetamol gibi analjezikler ve nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ) kullanılır. Şiddetli ağrı durumlarında, kortikosteroid enjeksiyonları da etkili olabilir. Ancak bu ilaçların uzun süreli kullanımında bazı yan etkiler ortaya çıkabilir.
4. Cerrahi Müdahale
İleri evre osteoartrit vakalarında, medikal tedavilere yanıtsız hastalar için cerrahi müdahaleler, örneğin total diz veya kalça protezi, gerekli olabilir.
