Palandöken, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erzurum iline bağlı bir merkez ilçedir. Erzurum şehir merkezinin güneyinde, adını aldığı Palandöken Dağları’nın eteklerinde konumlanmıştır. 2008 yılında Erzurum’un merkez ilçesinin üçe bölünmesiyle ilçe statüsüne kavuşmuştur. Yüzölçümü yaklaşık 667 km², rakımı ise ortalama 1.850 metredir.
İlçenin kuzeyinde Yakutiye ve Aziziye ilçeleri, güneyinde ise Tekman ilçesi yer almaktadır. Coğrafi olarak dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahip olan Palandöken, kış aylarında yoğun kar yağışı alır. Karasal iklimin hüküm sürdüğü ilçede kışlar uzun ve sert, yazlar ise kısa ve serin geçmektedir.
Palandöken, özellikle sahip olduğu doğal yapısıyla dikkat çeker. İlçeye adını veren Palandöken Dağları, Türkiye’nin önemli dağ silsilelerinden biri olup kış turizmine büyük katkı sağlar. Bu dağlarda kurulu bulunan Palandöken Kayak Merkezi, hem ulusal hem de uluslararası ölçekte kayak ve kış sporları açısından büyük öneme sahiptir. Dağlık yapısı ve yüksek rakımı, yaz aylarında dağcılık ve doğa yürüyüşü gibi faaliyetler için elverişli bir ortam sunar. İlçenin yer şekilleri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerini de doğrudan etkilemektedir.
Palandöken İlçesi (Palandöken Belediyesi)
Coğrafya ve iklim
Palandöken ilçesi, Erzurum Ovası’nın güneyinde konumlanmıştır. İlçenin güney kesiminde yükselen Palandöken Dağları, bölgeye adını verdiği gibi kış turizmi açısından da belirleyici rol oynamaktadır. Karasal iklimin hâkim olduğu ilçede kışlar uzun, soğuk ve karlı; yazlar ise kısa ve serindir. Yıllık ortalama sıcaklık 5-6 °C, yıllık ortalama yağış miktarı ise 450–500 mm civarındadır.
Tarihçe
Palandöken ilçesi, idari olarak 2008 yılında 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Erzurum’un merkez ilçesinden ayrılarak müstakil bir ilçe hâline getirilmiştir. Ancak bölgenin yerleşim geçmişi Erzurum’un tarihiyle paralel olup Urartular, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi birçok medeniyetin izlerini taşır.
Tarihi Eserler
Palandöken ilçesi, Erzurum’un manevi ve kültürel dokusunu yansıtan çeşitli tarihi eser ve ziyaretgâhlara ev sahipliği yapmaktadır. İlçede yer alan Abdurrahman Gazi Türbesi, hem dini hem de tarihî açıdan Erzurum halkı tarafından büyük saygı görmekte ve yoğun şekilde ziyaret edilmektedir. Ayrıca Pir Ali Baba, Kümbetli Ahmet Baba ve Maksut Efendi gibi dinî şahsiyetlere ait türbeler, ilçenin kültürel zenginliğini artıran önemli mekânlardır. Bu tür yapılar, halk arasında dua ve ziyaret yerleri olarak kullanılırken aynı zamanda yerel inanç sisteminin bir parçasını oluşturmaktadır.
Nüfus ve Sosyal Yapı
2024 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre Palandöken'in nüfusu 179.286'dır. Bu nüfusun 87.543'ü erkek, 91.743'ü kadındır. Nüfusun büyük bir kısmı ilçe merkezinde yaşamaktadır. Eğitim ve sağlık hizmetleri açısından gelişmiş sayılabilecek ilçede Atatürk Üniversitesi kampüsüne yakınlığı dolayısıyla genç nüfus yoğunluğu gözlenmektedir. İlçede kültürel etkinliklerin çoğunluğu Erzurum merkezle bütünleşik şekilde yürütülmektedir.
İdari Yapı
Palandöken İlçesi, 26 mahalleden oluşmaktadır. Bu mahalleler şunlardır:
- Adnan Menderes
- Abdurrahman Gazi
- Alibezirgan
- Aziziye
- Börekli
- Çeperli
- Dereboğazı
- Güllüköy
- Güzelyurt
- Hancığaz
- Hüseyin Avni Ulaş
- Konaklı
- Kümbet
- Müftü Solakzade
- Nenehatun
- Şehitler
- Sığırlı
- Taşlıgüney
- Tekkederesi
- Tepeköy
- Toparlak
- Uzunahmet
- Yağmurcuk
- Yıkılhan
- Yukarıyenice
- Yunus Emre
Ekonomi
Palandöken ilçesinin ekonomisi büyük ölçüde hizmet sektörü ve kış turizmine dayanmaktadır. Palandöken Kayak Merkezi, yalnızca Erzurum’un değil, Türkiye’nin önde gelen kış turizmi destinasyonlarından biri olarak ilçenin ekonomik yapısını önemli ölçüde şekillendirir. Ayrıca konaklama tesisleri, restoranlar, kış sporları ekipmanı kiralama işletmeleri de ekonomik faaliyetin önemli parçalarıdır.
Palandöken Kayak Merkezi (Palandöken Kaymakamlığı)
Eğitim ve Kültür
Palandöken ilçesi, Erzurum’un eğitim merkezi niteliği taşıyan önemli kurumlarına ev sahipliği yapar. İlçede çok sayıda ilköğretim ve lise düzeyinde okulun yanı sıra Atatürk Üniversitesi kampüsüne yakınlığıyla eğitim-öğrenci odaklı bir sosyal yapı gelişmiştir. Erzurum Teknik Üniversitesi’nin bir bölümü ve bazı fakülteler Palandöken sınırları içerisindedir. İlçede genç nüfusun çokluğu nedeniyle sportif ve kültürel faaliyetler görece aktiftir.
Turizm
Palandöken ilçesi, adını aldığı Palandöken Kayak Merkezi ile ulusal ve uluslararası düzeyde tanınmaktadır. 2011 yılında düzenlenen 25. Dünya Üniversiteler Kış Oyunları (Universiade), ilçedeki kış turizmi altyapısının modernleşmesine katkı sağlamıştır. Kayak merkezi dışında doğal güzellikleriyle bilinen Palandöken Dağları, yaz aylarında doğa yürüyüşleri ve yayla turizmi açısından da değerlidir.
Palandöken (Palandöken Belediyesi)
Ulaşım ve Yönetim
İlçe, Erzurum kent merkezine doğrudan bağlıdır ve karayolu erişimi oldukça gelişmiştir. Erzurum Havalimanı’na yakınlığı sayesinde ulaşım açısından avantajlıdır. Şehir içi ulaşımda otobüs, minibüs ve taksi hizmetleri yaygındır.
Palandöken Belediyesi, ilçe sınırları içerisinde yer alan tüm yerleşim birimlerinin idari sorumluluğunu taşır. İlçe ayrıca Erzurum Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı olarak hizmet almaktadır.
Güncel Sorunlar ve Gelişmeler
İlçede zaman zaman altyapı sorunları ve düzensiz yapılaşma gibi kentsel dönüşüm gerektiren konular gündeme gelmektedir. Öte yandan, Erzurum’un gelişen ulaşım ağı ve ulusal spor etkinlikleri sayesinde Palandöken ilçesi son yıllarda ekonomik ve sosyal açıdan daha dinamik bir yapıya kavuşmuştur.
