Paleo diyeti, insan beslenmesinin tarihsel evrimi temel alınarak oluşturulan bir beslenme modelidir. Paleolitik dönemde yaşayan insanların, tarım öncesi dönemde avcılık ve toplayıcılığa dayalı beslenme biçimini yansıtır. Paleo diyeti, özellikle Sanayi Devrimi sonrası ortaya çıkan işlenmiş gıda tüketiminin olumsuz etkilerine karşı geliştirilen beslenme yaklaşımlarından biridir.

İnsan Beslenmesinin Evrimi

İnsan beslenmesi evrimsel olarak dört ana döneme ayrılır:

1. Miyosen-Erken Pleistosen Dönemi: İlk insan atalarının ortaya çıktığı, temel besinlerin henüz netleşmediği dönem.
2. Paleolitik Dönem: Avcılık ve toplayıcılığın temel olduğu, beslenmenin et ve bitkisel kaynaklara dayandığı dönem.
3. Neolitik Dönem: Tarımın ve hayvancılığın başlamasıyla tahıl, baklagiller ve süt ürünlerinin tüketildiği dönem.
4. Sanayi Devrimi Sonrası Dönem: İşlenmiş gıdaların yaygınlaştığı, rafine şeker ve yağların fazla tüketildiği modern dönem.

Paleolitik dönemde beslenme genel olarak %30 hayvansal ürünler ve %70 bitkisel ürünlerden oluşmuştur. Ancak coğrafi ve iklimsel koşullara bağlı olarak hayvansal ürünlerin oranı değişiklik göstermektedir.

Paleo Diyetin Bileşimi ve Besin İçeriği

Paleo diyetinde kalori dağılımı yaklaşık olarak %37 protein, %41 karbonhidrat ve %22 yağdır.^【1】 Diyetin temel bileşenleri şunlardır:^{【2】  【3】} 

• Hayvansal Ürünler: Balık, deniz ürünleri, serbest dolaşan hayvanların eti.
• Bitkisel Besinler: Taze yapraklı sebzeler, meyveler, kuruyemişler.
• Yağlar: Zeytinyağı, avokado yağı ve diğer doğal yağlar.
• Kısıtlanan Besinler: İşlenmiş gıdalar, rafine şeker, tahıllar, baklagiller ve süt ürünleri.

^{Paleo Diyetinde Örnek Besinler (Yapay zeka ile üretilmiştir)}

Fizyolojik Temelleri

İnsanın sindirim sistemi paleolitik dönemde tüketilen gıdalara adapte olmuştur. İnce bağırsak uzunluğu, hayvansal protein ve sağlıklı yağların sindirimine uygundur. Beyin gelişimi için omega-3 yağ asidi DHA ve omega-6 yağ asidi araşidonik asit önemlidir; DHA özellikle deniz ürünlerinden alınır.^【4】 

Paleo diyetinde omega-6 ve omega-3 yağ asitleri dengesi yaklaşık 1:1 iken, modern batı diyetinde bu oran 10:1 seviyesindedir. Omega-6 yağ asitlerinden türeyen eikosanoidler inflamatuar etki gösterebilir; omega-3 yağ asitleri ise antiinflamatuar özellik taşır.^【5】 

Sağlık Üzerine Etkileri

Paleo diyetinin kronik hastalıklar üzerindeki etkileri farklı klinik araştırmalarla incelenmiştir. ^【6】 Diyet;

• Vücut ağırlığı ve bel çevresi kontrolünde,
• Kan basıncının düzenlenmesinde,
• Glukoz metabolizmasının iyileştirilmesinde olumlu etkiler gösterebilmektedir.

Ancak diyetin yüksek hayvansal protein ve doymuş yağ içeriği, özellikle çiftlik hayvanlarından elde edilen etlerin tüketimi nedeniyle bazı sağlık riskleri oluşturabildiği belirtilmektedir.

Paleo Diyetin Modern Uygulamaları

Modern yaşamda paleo diyeti prensipleri işlenmiş gıdaların azaltılması, taze sebze ve meyve tüketiminin artırılması, sağlıklı yağların tercih edilmesi ve fiziksel aktivitenin artırılması şeklinde uygulanabilir. Diyetin tüm kurallarına tam uyum sağlamak yerine bireysel ihtiyaçlar doğrultusunda uyarlamalar yapılmaktadır.