Pisagor (MÖ 580-500), antik Yunan'ın en etkili filozoflarından biridir. Matematik, astronomi ve mistisizm alanlarında öncü çalışmalar yapmış, kurduğu felsefi okul ve yaşam tarzıyla hem bilimsel düşünceyi hem de dini-mistik gelenekleri derinden etkilemiştir. Pisagor'un öğretileri, sayıların evrenin temelini oluşturduğu fikrine dayanır ve bu görüş, Batı felsefesinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.
Pisagor'un Hayatı
Pisagor, MÖ 580 yılında Sisam Adası'nda doğdu. Gençlik yıllarında Mısır ve Babil'i ziyaret ederek matematik, astronomi ve mistisizm üzerine önemli bilgiler edindi. Bu seyahatler, onun entelektüel gelişiminde belirleyici oldu. Daha sonra Güney İtalya'daki Kroton şehrine yerleşti ve burada hem bilimsel hem de dini bir topluluk kurdu. Pisagor, sadece bir filozof değil, aynı zamanda lider ve öğretmendi. Kurduğu okul, öğrencilerine matematiksel ve felsefi bilginin yanı sıra belirli bir yaşam tarzını da öğretiyordu.
Pisagor Tarikatı ve Yaşam Tarzı
Pisagor'un kurduğu tarikat, üyelerinin asketik bir yaşam sürmelerini gerektiriyordu. Pisagor, bedensel arzuların kontrol altına alınması ve ruhun saflaştırılması gerektiğini savunuyordu. Bu nedenle tarikat üyeleri et yemiyor, alkol kullanmıyor ve hayvan ürünlerinden uzak duruyordu. Yalınayak dolaşıyor, sade bir kıyafet giyiyor ve basit bir yaşam sürüyorlardı. Pisagor'un topluluğu, dönemin diğer felsefi okullarından farklı olarak kadınlara da açıktı ve kadın üyeler tarikatın önemli bir parçasını oluşturuyordu.
Ruhgöçü Doktrini ve Dini İnançlar
Pisagor'un en önemli dini inançlarından biri ruhgöçü (metempsychosis) doktrinidir. Pisagor, ruhun ölümsüz olduğuna ve bedeni terk ettikten sonra başka bir bedene geçtiğine inanıyordu. Bu görüş, Orfik mistisizmden etkilenmiş ve Yunan düşüncesine yabancı bir unsur olarak Grek felsefesine nüfuz etmiştir. Pisagor, ölümü bir kurtuluş olarak görüyordu ve ruhun bedensel arzuların zincirlerinden kurtulması gerektiğini savunuyordu. Bu nedenle yaşamını ruhsal arınmaya adadı ve öğrencilerine de aynı yolu gösterdi.
Matematik ve Geometriye Katkılar
Pisagor, matematik ve geometri alanındaki çalışmalarıyla tarihe geçmiştir. En ünlü keşfi, dik üçgenlerde hipotenüsün karesinin diğer iki kenarın karelerinin toplamına eşit olduğunu gösteren Pisagor Teoremi'dir. Bu teoremin Babil ve Mısır uygarlıklarında daha önce bilindiği düşünülse de Pisagor ve takipçileri bu bilgiyi sistematik hale getirmiş ve matematiksel ispat yöntemlerini geliştirmiştir. Ayrıca bir üçgenin iç açılarının toplamının iki dik açıya eşit olduğunu da keşfetmiştir. Pisagor, sayıların evrenin temelini oluşturduğuna inanıyor ve her şeyin sayılarla ifade edilebileceğini savunuyordu.
Astronomi ve Kozmoloji
Pisagor, astronomi ve kozmoloji alanında da öncü fikirler ortaya koymuştur. Gök cisimlerinin küresel olduğunu ve dairesel yörüngeler üzerinde hareket ettiğini savunmuştur. En ilginç teorilerinden biri, gök cisimlerinin hareketlerinin müzikteki armonik oranlara uygun olduğu ve evrenin kendine özgü bir müzik oluşturduğu fikridir. Buna "kürelerin müziği" (musica universalis) adı verilir. Pisagor'a göre bu müzik ölümlülerin kulaklarıyla işitilemez, ancak evrenin matematiksel düzeninin bir yansımasıdır. Bu görüş, daha sonra Johannes Kepler gibi bilim insanlarının çalışmalarında etkili olmuştur.
Siyasi ve Sosyal Etkiler
Pisagor ve takipçileri, Güney İtalya'daki Yunan şehirlerinde siyasi bir güç olarak etkili olmuşlardır. Pisagor, aristokratik bir yönetimi savunuyordu ve bu durum demokratik hareketlerle çatışmasına neden oldu. Demokratik devrimler sırasında Pisagorcu hareket şiddetli saldırılara maruz kalmış ve birçok üyesi öldürülmüştür. Pisagor'un kendisinin de bu çatışmalar sırasında öldüğü düşünülmektedir. Ancak bazı takipçileri Tarentum ve Filiasos'a kaçmayı başarmış ve Pisagor'un öğretilerini yaymaya devam etmişlerdir.
Önemi ve Mirası
Pisagor, mistik eğilimleriyle bilimin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. Matematik, geometri, astronomi ve müzikteki keşifleri, hem Yunan düşüncesini hem de sonraki bilimsel çalışmaları derinden etkilemiştir. Pisagor'un sayıların evrenin temelini oluşturduğu fikri, Platon'u etkilemiş ve Batı felsefesinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Mistik ve dini öğretileri, bilimsel düşünceyle birleşerek benzersiz bir felsefi sistem oluşturmuştur. Pisagor'un mirası, modern matematiğin ve bilimsel düşüncenin temellerinden birini oluşturmaktadır.
