Probiyotik, yeterli miktarda alındığında konakçının (örneğin insanın) sağlık durumunu olumlu yönde etkileyen canlı mikroorganizmalardır. Terim, Yunanca kökenli olup “yaşam için” anlamına gelen pro bios ifadesinden türetilmiştir. Probiyotikler, çoğunlukla insan sindirim sisteminde doğal olarak bulunan ve vücutla simbiyotik ilişki içinde yaşayan bakterilerden oluşur. Bu mikroorganizmalar, insan sağlığı ile doğrudan ilişkili olarak bağırsak mikrobiyotasının dengelenmesinde, sindirim işlevlerinin düzenlenmesinde ve bağışıklık sisteminin desteklenmesinde görev alır.

^{Probiyotik (Anadolu Ajansı)}

Başlıca Probiyotik Türleri

Probiyotik mikroorganizmalar genellikle üç ana gruba ayrılmaktadır:

Laktobasiller (Lactobacillus spp.)

Özellikle ince bağırsakta yer alırlar. Laktik asit üretimi ile bağırsak pH’sını düşürerek zararlı bakterilerin çoğalmasını engellerler.

Bifidobakteriler (Bifidobacterium spp.)

Kalın bağırsakta yoğun şekilde bulunurlar. B vitaminlerinin üretimi ve besin ögelerinin emiliminde etkilidirler.

Enterokoklar (Enterococcus spp.)

Sindirim sisteminde doğal olarak bulunan bu bakteriler, bağışıklık sistemi üzerinde düzenleyici etkilere sahiptir.

Bu mikroorganizmalar maya türlerini de içerebilir; ancak probiyotik ifadesi genellikle faydalı bakteri türleri üzerinden tanımlanır.

Sağlık Üzerindeki Etkileri

Probiyotiklerin sağlık üzerindeki etkileri bilimsel çalışmalarla incelenmekte olup çeşitli fizyolojik işlevlerde rol oynadıkları belirlenmiştir. Bu etkiler aşağıda sınıflandırılmıştır:

• Toksik madde atılımı: Gıdalarla vücuda giren zararlı bileşiklerin bağırsağa bağlanarak vücuttan atılmasına yardımcı olurlar.
• Bağırsak hareketlerinin düzenlenmesi: Özellikle kabızlık gibi dışkılama sorunlarının giderilmesine katkı sağlarlar.
• Ağız kokusunun azaltılması: Ağız ve bağırsak florası üzerindeki etkileri sayesinde kötü kokuların oluşumunu engellemeye yardımcı olabilirler.
• Bağışıklık sisteminin desteklenmesi: Zararlı bakterilerin çoğalmasını önleyerek bağışıklık sisteminin doğal savunma mekanizmalarını desteklerler.
• Antibiyotik sonrası flora düzenlenmesi: Antibiyotik kullanımı sonucu tahrip olan bağırsak mikrobiyotasının yeniden dengelenmesine katkıda bulunurlar.
• Vitamin sentezi ve emilimi: Özellikle B grubu vitaminleri ile K vitamininin sentezi ve bağırsaklardan emilimi sürecinde rol oynarlar.
• Kalsiyum emiliminin artırılması: Kalsiyumun bağırsaklardan emilimini artırarak kemik mineral yoğunluğunu korumaya yardımcı olurlar. Bu durum, osteoporoz (kemik erimesi) riskini azaltma potansiyeli taşır.
• Enfeksiyon etkenlerinin baskılanması: Zararlı mikroorganizmaların çoğalmasını engelleyerek enfeksiyon gelişimini yavaşlatabilirler. Özellikle Escherichia coli (E. coli) gibi bakterilerin neden olduğu idrar yolu enfeksiyonları ve seyahat ishallerine karşı etkilidirler.
• Alerjik yanıtların düzenlenmesi: Alerjiye bağlı belirtilerin azaltılmasında rol oynayabilecekleri öne sürülmektedir.
• Cilt görünümünün desteklenmesi: Cilt sağlığı üzerinde olumlu etkiler gösterebilecekleri çeşitli çalışmalarla bildirilmiştir.

Doğal Probiyotik Kaynakları

Probiyotikler, gıda yoluyla doğal olarak alınabilen mikroorganizmalardır. Aşağıdaki besinler probiyotik açıdan zengindir:

• Ev yapımı yoğurt
• Kefir
• Fermente turşular
• Şalgam suyu
• Nar ekşisi (fermente olan türler)
• Sirke (doğal fermantasyon ürünü)
• Boza

Bu ürünler, içeriklerinde canlı ve aktif mikroorganizmalar bulundurdukları sürece probiyotik özellik gösterirler. Ancak bu etkinin korunabilmesi için pastörizasyon gibi işlemlere maruz bırakılmamış olmaları gerekir. Ayrıca üretim koşulları hijyenik olmalı ve uygun sıcaklık değerleri sağlanmalıdır.