Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Türkiye'de görsel-işitsel medya hizmetlerini düzenlemek ve denetlemekle yetkili, özerk ve tarafsız bir kamu tüzel kişiliğidir. Anayasa'nın 133. maddesi uyarınca kurulan RTÜK, radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerine ilişkin lisanslama, içerik denetimi ve sektörel politika geliştirme işlevlerini yerine getirir. Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilen dokuz üyeden oluşan Üst Kurul, medya alanında kamu yararını gözeterek ifade özgürlüğü ve yayıncılık etiği çerçevesinde düzenleyici bir otorite olarak görev yapar.

Kuruluşu ve Hukuki Dayanakları

RTÜK, Türkiye’de özel radyo ve televizyon yayıncılığının hukuki zeminini oluşturmak amacıyla kurulmuş, özerk ve tarafsız bir kamu tüzel kişiliğidir. 1990’lı yılların başında özel yayıncılığın herhangi bir yasal düzenlemeye tabi olmadan başlaması üzerine, 1993 yılında Anayasa’nın 133. maddesinde yapılan değişiklikle radyo ve televizyon yayıncılığı üzerindeki kamu tekeli kaldırılmış ve özel yayınlara yasal zemin sağlanmıştır.

Bu sürecin devamında, 1994 yılında yürürlüğe giren 3984 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ile RTÜK tesis edilmiştir. Gelişen yayıncılık teknolojileri ve Avrupa Birliği müktesebatına uyum gereklilikleri doğrultusunda 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun 3 Mart 2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir​.

Görev ve Yetkiler

RTÜK, görsel-işitsel medya hizmetlerini ifade ve haber alma özgürlüğü temelinde düzenleme ve denetleme görevini üstlenmektedir. Kurumun görevleri arasında lisans ve yayın izinlerini vermek, yayın içeriklerinin mevzuata uygunluğunu denetlemek, izleyici/dinleyici şikâyetlerini değerlendirmek ve kamuoyu araştırmaları yürütmek bulunmaktadır. Yayıncı kuruluşlar, RTÜK’ten karasal, sayısal, uydu, kablo ve IPTV ortamlarında yayın yapabilmek için lisans almakla yükümlüdür. Üst Kurul’un doğrudan denetiminin yanı sıra, izleyici/dinleyici bildirimleri ve yayıncıların özdenetim mekanizmaları da denetim sürecine katkıda bulunur​.

RTÜK, yayınlara önceden müdahale edemez; ancak yayın sonrası denetim yetkisi vardır. Yayın içerikleri, 6112 Sayılı Kanun ile ulusal mevzuata ve Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi gibi uluslararası antlaşmalara uygunluk bakımından değerlendirilmektedir​.

Kurumsal Yapı ve Yönetim

RTÜK, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından seçilen dokuz üyeden oluşmaktadır. Üyelerin görev süresi altı yıl olup, üçte biri iki yılda bir yenilenmektedir. Üyeler, kendi aralarından bir başkan ve bir başkan vekili seçer; başkanın görev süresi iki yıldır. Kurumun merkez teşkilatında çeşitli daire başkanlıkları ve birimler yer almaktadır. Bu yapılar arasında İzleme ve Değerlendirme, İzin ve Tahsisler, Uluslararası İlişkiler, Kamuoyu ve Yayın Araştırmaları gibi daireler ile Bilgi Teknolojileri ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlıkları bulunmaktadır​.

Misyon, Vizyon ve Kalite Politikası

RTÜK'ün misyonu, görsel-işitsel medya hizmetleri alanında ifade ve haber alma özgürlüğü temelinde paydaşların hak, menfaat ve değerlerini gözeterek politika geliştirmek, düzenleme ve denetleme yapmaktır. Vizyonu ise bu alanda sektöre yön veren ve uluslararası düzeyde söz sahibi bir otorite olmaktır. Kalite politikası ise etik ilkelere bağlı, çoğulcu yayıncılığı destekleyen ve yeni iletişim teknolojilerine uyum sağlayan bir medya ortamı oluşturmayı hedeflemektedir​.

Denetim Araçları ve Teknolojik Altyapı

RTÜK, yayınların denetlenmesini Sayısal Kayıt, Arşiv ve Analiz Sistemi (SKAAS) aracılığıyla gerçekleştirmektedir. TÜBİTAK iş birliğiyle geliştirilen bu milli sistem, yayınları 7/24 kayda almakta ve analiz etmektedir. Denetim, uzmanlar, izleyici/dinleyici geri bildirimleri ve yayıncıların özdenetimi yoluyla üç aşamalı olarak yürütülür​.

Çocukları Koruma Politikaları ve Eğitim Faaliyetleri

RTÜK, çocukların zararlı yayın içeriklerinden korunması konusunda çeşitli projeler hayata geçirmiştir. Bu kapsamda Akıllı İşaretler Sembol Sistemi, Medya Okuryazarlığı Dersi, İyi Uykular Çocuklar Projesi, Çocuk Web Sitesi ve Medya Okuryazarlığı Web Sitesi gibi uygulamalar geliştirilmiştir. Bu faaliyetler, çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlakî gelişimlerini koruma amacı taşımakta olup, 6112 Sayılı Kanun’un 8/2 maddesi ile Avrupa Konseyi’nin yayıncılık mevzuatıyla da uyumludur​.

Uluslararası Faaliyetler ve Temsiliyet

RTÜK, Türkiye’yi uluslararası medya düzenleyici kuruluşlarda temsil etmektedir. Avrupa Konseyi’nin medya alanındaki çalışmalarını 1994’ten bu yana takip eden RTÜK, Avrupa Düzenleyici Kurullar Platformunun (EPRA) kurucu üyeleri arasındadır. Ayrıca Akdeniz Düzenleyici Kurullar Ağı (MNRA) ve Karadeniz Yayıncılık Düzenleyici Kurulları Forumu gibi yapılarla iş birliği yürütmektedir​.

Araştırma ve Kamuoyu Ölçümleri

RTÜK, yayın politikalarının oluşturulmasında kamuoyunun görüş ve eğilimlerini dikkate almakta, bu amaçla periyodik kamuoyu araştırmaları yürütmektedir. 6112 Sayılı Kanun’un 37. maddesi uyarınca, bu araştırmaların sonuçları hem kamuoyuyla hem de ilgili paydaşlarla paylaşılmaktadır​.

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Türkiye'de görsel-işitsel medya alanında düzenleyici ve denetleyici rolü üstlenen, ulusal ve uluslararası düzeyde saygınlığı bulunan bir kamu kurumudur. Gelişen teknolojilere uyum sağlayarak, etik yayıncılığı teşvik eden ve özellikle çocukların korunmasını ön planda tutan faaliyetleriyle, medya sektöründe merkezi bir konuma sahiptir. Kurumun faaliyetleri, şeffaflık, çoğulculuk ve kamu yararı ilkeleri doğrultusunda şekillenmektedir.