Azerbaycan müziğinin 20. yüzyıldaki önemli temsilcilerinden biri olan Reşid Behbudov; sesi, repertuvarı ve sahne deneyimiyle Azerbaycan başta olmak üzere tüm Sovyet ülkelerinde meşhur olmuş bir sanatçıdır.

Özellikle Arşın Mal Alan (1945) filmindeki asker rolüyle ün kazanmış, halk şarkılarından çağdaş bestecilerin eserlerine, klasik romanslardan opera ve müzikal sahnelerine uzanan icralarıyla kuşaklar üzerinde etkili olmuştur.

1966’da kurduğu Azerbaycan Devlet Şarkı Tiyatrosu’nu vefat edene kadar yönetmiş, ülkesinin vokal kültürünü dünyaya tanıtmada önemli figürlerden biri olmuştur.

^{Behbudov'un Nazende Sevgilim İcrası (Cevdet Karakurt)}

Gençliği ve Eğitimi

Reşid Behbudov 14 Aralık 1915'te Tiflis'te, aslen Şuşalı şarkıcı Mecid Behbudov Behbudalı'nın ailesinde dünyaya gelmiştir. Annesi Firuze Vekilova ise Kazak bölgesinin Yukarı Salahlı köyünün Vekilovlar sülalesine mensuptur. 1933’te Demiryolu Teknik Okuluna girmiş ancak ilgisinin müziğe yönelmesi üzerine çocuk yaşlardan itibaren okul korosunda bulunmuş ve kendi faaliyet orkestrasında çalışmıştır.

Askerlik hizmeti sırasında ordu ansamblının solisti olan Reşid Behbudov, askerî hizmetten sonra Tiflis'teki eğlence gruplarından birinde solistlik yapmış ve kısa süre sonra besteci Artemi Ayvazyan’ın yönetimindeki Azerbaycan Devlet Caz Orkestrası'nda solistlik yapmaya başlamıştır. 1930'lu yıllarda Azerbaycan Devlet Opera ve Bale Tiyatrosu'nda klasik operaların koro sahnelerinde solo söylemiştir. 1939'da o tiyatronun topluluğuyla birlikte Moskova'da Azerbaycan sanat günlerinde yer almış. 1942'de toplulukla birlikte Kırım cephesine yola çıkmıştır. Aynı yıl Azerbaycan devlet caz orkestrası ile birlikte İran'a turneye gitmiştir.

Erken Dönemde Kariyeri (1930-1945)

Terhis sonrası Tiflis’te pop gruplarında, kısa süre sonra da besteci Artemi Ayvazyan’ın yönettiği Ermenistan Devlet Caz Orkestrası'nda solist olarak çalışmış; Kafkasya’dan Uzak Doğu’ya uzanan turnelere katılmıştır. 1930’ların sonlarında A. A. Spendiaryan Ermeni Devlet Opera ve Balesi korosunda klasik operalardaki tenor solo bölümlerini söylemiştir. II. Dünya Savaşı yıllarında, cephe gerisinde ve Kırım Cephesi'nde askerlere konserler vermiş; savaş şarkıları ve popüler parçaları söylemiştir.

Arşın Mal Alan Filmi ile Sovyetlerde Tanınması

1943 sonunda Bakü Film Stüdyosu, Üzeyir Hacıbeyov’un operetini sinemaya uyarlama kararı alınca Behbudov, Bakü Subay Kulübü’ndeki bir konserde söylediği asker aryasıyla dikkat çekmiş ve başrole davet edilmiştir. Film 1945’te gösterime girmiş; kısa sürede bütün Sovyet ülkelerinde ve bazı yabancı ülkelerde başarı kazanmıştır. Behbudov, bu rolüyle 1946’da II. derece Stalin Ödülü'nü almıştır.

1944–1956 arasında Azerbaycan Devlet Filarmoni Orkestrası'nda, 1953–1960 arasında aralıklı olarak M. F. Ahundov Azerbaycan Devlet Opera ve Balesi'nde solistlik yapmıştır. 1949’da Budapeşte Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali'nde sahne almıştır.

^{Reşid Behbudov'un Asker Aryası İcrası (Raks Müzik)}

Uluslararası Turneler

Behbudov 1950’lerden itibaren Bulgaristan, Macaristan, İtalya, Hindistan, Çin başta olmak üzere Latin Amerika, Orta Doğu (Suriye, Mısır, Ürdün, İran, Irak), Türkiye, Finlandiya ve Polonya gibi pek çok ülkede konserler vermiş; sıklıkla o ülkelerin şarkılarını özgün dillerinde seslendirmiştir. Hindistan turnesine dair anılarını Uzak Hindistan’da adlı kitapta toplamıştır.

Azerbaycan halk şarkıları ve Tofiq Quliyev, Süleyman Rüstemov gibi bestecilerin eserlerinin yanı sıra “Moskova Geceleri”, “Seni Seviyorum, Hayat” gibi Sovyetler genelinde popüler parçaları da yorumlamış; eserleriyle Azerbaycan vokal müziğinin tanınmasına önemli katkıda bulunmuştur.

Sesi ve İcra Üslubu

Behbudov lirik tenor (“tenor altino”) tınısıyla bilinir. Avrupai legato ve nefes tekniğini, muğam geleneğine özgü süslemeler ve serbest söyleyişle birleştiren hibrit bir vokal estetiği geliştirmiştir. Dil hâkimiyeti ve diksiyonu sayesinde Rusça başta olmak üzere farklı dillerde aksansız söyleyişiyle dikkat çekmiş; sahnede enerjik, neşeli ve iletişimi yüksek bir persona benimsemiştir.

^{Reşid Behbudov'un Rusça İcrasına Örnek (Музыка на советском телевидении)}

Şarkı Tiyatrosu (1966–1989)

Behbudov, 1957’de filarmoni bünyesinde caz ögelerini halk çalgılarıyla birleştiren bir konser topluluğu kurmuştur. 1966’da Azerbaycan Devlet Şarkı Tiyatrosu’nu (bugün kendi adını taşır) hayata geçirerek sanat yönetmeni ve solist olarak kurumun estetik çizgisini belirlemiştir. Caz, bale, pantomim ve sahne müziğini sentezleyen programlarla tiyatroyu Bakü’nün simge kültür kurumlarından biri hâline getirmiştir. Siyasi alanda da etkin olan sanatçı, SSCB Yüksek Sovyeti milletvekili olarak görev yapmıştır.

^{Reşid Behbudov'un Bugün Ayın Üçüdür İcrası (Retro Azərbaycan)}

Aldığı Unvanlar ve Ödüller

Sosyalist Emek Kahramanı — 23 Nisan 1980

SSCB halk sanatçısı unvanı — 9 Haziran 1959

Azerbaycan SSC halk sanatçısı unvanı — 20 Haziran 1951

Azerbaycan SSC onurlu sanatçısı unvanı — 1946

Gürcistan SSC onurlu sanat adamı unvanı — 11 Aralık 1977

Dağıstan MSSR halk sanatçısı unvanı

Stalin ödülü (2. derece) — 1946 (Arşın Mal Alan filmindeki asker rolü nedeniyle)

Azerbaycan SSC devlet ödülü — 1978 (konser programları için)

2 kez Lenin madalyası — 6 Ocak 1976; 23 Nisan 1980

Kızıl emek bayrağı madalyası — 1 Şubat 1966

Halkların dostluğu madalyası — 13 Aralık 1985

Kişisel Yaşamı

Eşi Ceyran (Cəyran) Behbudova’dır. Çiftin sanatçı kızı Rəşidə (Reşide) Behbudova, sahnede Reşide Reşid adıyla tanınmıştır. Aile anlatılarında Behbudov’un gençlik yıllarında Tiflis’te caz ve sinemaya olan ilgisi, erken yaşta annesini kaybetmenin onda bıraktığı derin iz ve disiplinli çalışma etiği vurgulanır.

Vefatı

Behbudov, yoğun bir çalışma döneminin ardından Moskova Merkez Komite Hastanesinde gördüğü tedavi sürecinde 9 Haziran 1989’da vefat etmiştir. Resmî kayıtlarda ölüm nedeni böbrek yetmezliği ve tıbbi komplikasyondur. Naaşı Bakü’deki Fahri Hıyaban'a defnedilmiştir.

^{Behbudov'un Fahri Hıyaban'da Bulunan Kabri (Fotoğraf: Duygu Şahinler)}

Anısı ve Etkisi

1966’da kurduğu Azerbaycan Devlet Şarkı Tiyatrosu bugün Reşid Behbudov adını taşır.
1975 ve 1985’te Azerbaycan televizyonu tarafından kendisi hakkında belgeseller çekilmiştir.
1991’de Bakü’de merkezî bir caddeye Reşid Behbudov adı verilmiştir.
2015’te doğumunun 100. yılı dolayısıyla Bakü’de Haydar Aliyev Sarayı’nda anma konseri düzenlenmiş
2016’da adını taşıyan caddede ve Şarkı Tiyatrosu önünde anıtı dikilmiştir.
2016’da Azerbaycan Hazar Deniz Gemiciliği tarafından Reşid Behbudov adlı hızlı yolcu gemisi hizmete alınmıştır.