Robbers Cave deneyi, Muzaffer Şerif ve Carolyn Wood Şerif tarafından 1954 yılında gerçekleştirilen, gruplararası çatışma ve işbirliği mekanizmalarını inceleyen önemli bir sosyal psikoloji çalışmasıdır. Oklahoma'daki Robbers Cave Eyalet Parkı'nda, yaşları 11-12 arasında değişen, benzer sosyoekonomik ve kültürel geçmişe sahip 22 erkek çocuğu üzerinde yürütülmüştür. Deney, iki farklı grubun nasıl hızla bir çatışma ortamı oluşturabildiğini ve ortak hedeflerin bu çatışmayı nasıl azaltabileceğini göstermiştir.

^{Robbers Cave Deneyi (Türkiye Zeka Vakfı)}

Deneyin Yapılışı

Deney, üç ana aşamadan oluşmuştur:

1. Aşama: Grup Oluşumu 

Çocuklar, daha önce birbirlerini tanımayan iki ayrı gruba ayrılmıştır. Her iki grup da diğer grubun varlığından habersiz şekilde, kendi kamp alanlarında yüzme, yürüyüş ve spor gibi aktivitelerle zaman geçirmiştir. Bu aşamada, gruplar arasında güçlü bir iç bağlılık gelişmiş, kendilerine "Kartallar" (The Eagles) ve "Çıngıraklılar" (The Rattlers) gibi isimler vermişlerdir.

2. Aşama: Rekabet ve Çatışma 

Bu aşamada, iki grup birbiriyle karşı karşıya getirilmiştir. Araştırmacılar, beyzbol, halat çekme ve futbol gibi rekabetçi oyunlar düzenlemiştir. Kazanan gruba ödüller verilirken, kaybeden grup hiçbir ödül almamıştır. Bu durum, gruplar arasında hızlı bir şekilde düşmanlık ve rekabetin oluşmasına neden olmuştur. Gruplar, birbirlerine karşı sözlü tacizde bulunmuş, hatta fiziksel eşyalarına zarar vermiştir (örneğin, bir grubun diğerinin bayrağını yakması).

3. Aşama: İşbirliği ve Çatışmanın Azaltılması 

Muzaffer Şerif, çatışmayı azaltmak için grupları tekrar bir araya getirmeyi denemiştir. İlk denemelerde, yalnızca bir araya getirme veya birlikte film izleme gibi eylemlerin düşmanlığı azaltmadığı gözlemlenmiştir. Bunun üzerine, grupların ortak bir hedef için işbirliği yapmasını gerektiren senaryolar oluşturulmuştur. Örneğin, su kaynağının kesilmesi veya kampa yiyecek taşıyan kamyonun çamura saplanması gibi ortak sorunlar yaratılmıştır. Bu durumlar, grupların birbirleriyle işbirliği yaparak ortak bir çözüme ulaşmasını sağlamıştır. Bu süreç, gruplar arasındaki düşmanlığın önemli ölçüde azaldığını ve hatta gruplar arası dostlukların oluştuğunu göstermiştir.

Sonuçları ve Etkisi

Robbers Cave deneyi, sosyal psikolojide "Gerçekçi Çatışma Kuramı" (Realistic Conflict Theory) olarak bilinen teoriyi desteklemiştir. Bu teoriye göre, gruplar arası çatışmalar, sınırlı kaynaklar için rekabetten kaynaklanır ve bu rekabet, gruplar arasında olumsuz tutum ve önyargıların gelişmesine yol açar. Deney aynı zamanda, gruplar arası çatışmanın azaltılabilmesi için ortak hedeflerin ve işbirliğinin ne kadar önemli olduğunu göstermiştir. Bu durum, "üst düzey hedefler" (superordinate goals) olarak adlandırılan kavramın temelini oluşturmuştur.

^{Robbers Cave Deneyi (Türkiye Zeka Vakfı)}

Eleştiriler

Robbers Cave deneyi, etik açıdan bazı eleştirilere maruz kalmıştır. Deneye katılan çocukların bir deneyin parçası olduklarından habersiz olmaları ve araştırmacıların çocuklar arasında bilinçli olarak çatışma yaratması bu eleştirilerin başında gelmektedir. Ayrıca, deneyin sınırlı katılımcı sayısı (yalnızca 11-12 yaşlarındaki erkek çocukları) ve spesifik bir kültürel bağlamda (Amerika Birleşik Devletleri) gerçekleştirilmesi, sonuçların genellenebilirliğini sınırladığına dair görüşler de mevcuttur.