Roma Havuzu, Türkiye'nin Niğde ili Bor ilçesine bağlı Bahçeli beldesinde, Tyana Antik Kenti’nin yaklaşık 3 kilometre kuzeydoğusunda yer alan, Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlendirilen mimari bir yapıdır. Hem antik su temin sistemi içinde oynadığı rol hem de mimari özellikleri bakımından dikkate değer olan bu yapı, Tyana’nın Roma Dönemi'nde gelişmiş bir su altyapısına sahip olduğunu gösteren önemli bir örnektir. Havuz, Tyana su sisteminin başlangıç noktası olup, kente su sağlayan karmaşık mühendislik yapılarının bir parçasıdır.
Roma Havuzu (Türkiye Kültür Portalı)
Konumu ve Mimari Özellikleri
Roma Havuzu, Bahçeli kasabasının kuzeyinde, Köşk Höyük’ün yakınında, kayalık bir alanda konumlanmıştır. Havuz, doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen planlı bir yapıdır. Doğu kısa kenarı 20,75 metre, batı kısa kenarı 20,62 metre, uzun kenarları ise 62 metre olup yaklaşık 224 cm derinliğe sahiptir. İç duvarları büyük gözenekli taş bloklar ve mermer kaplamalarla inşa edilmiştir. Duvarlar, altta düzgün mermer bloklardan oluşan bir temel üzerine yerleştirilmiş, yukarıya doğru orthostat bloklar ve profilli başlık taşlarıyla devam etmektedir. Güneybatı köşesi modern dönemde betonla onarılmıştır.
Su Kaynağı ve İşlevi
Havuz, yakınındaki kayalık alanlardan çıkan ve Köşk Pınarı olarak bilinen doğal bir su kaynağından beslenmektedir. Kaynak suyu bugün hâlâ sürekli akış göstermektedir. Bu su, Tyana Antik Kenti’nin su ihtiyacını karşılamak amacıyla havuzda toplanmakta ve yer altına döşenmiş bir kanal sistemi vasıtasıyla Bahçeli’deki Saray Camii civarına kadar iletilmektedir. Buradan su, Tyana su kemerlerine aktarılmakta ve kentin çeşitli noktalarına dağıtılmaktadır. Havuz ile kemerler arasında kalan yaklaşık 3 kilometrelik bölüm yer altı kanallarıyla geçilmektedir.
Tarihlendirme ve Arkeolojik Bulgular
Roma Havuzu’nun inşa tarihi, MS 3. yüzyıl başlarına, özellikle Severuslar Dönemi’ne tarihlendirilmektedir. 2003 yılında havuzun batı kenarında yapılan arkeolojik çalışmalarda bu döneme ait sikkeler ele geçirilmiştir. Bu durum, havuzun Tyana su sistemiyle birlikte aynı dönemde planlandığını ve uygulamaya konulduğunu göstermektedir. Ayrıca, yapının sahip olduğu mimari süslemeler ve mermer işçilik, yapının yalnızca işlevsel değil aynı zamanda temsilî bir değer taşıdığını düşündürmektedir.
Kullanım Amaçları Üzerine Görüşler
Roma Havuzu, temel olarak bir su toplama rezervuarı olarak tanımlansa da, boyutları ve mimari özellikleri bakımından farklı amaçlara da hizmet etmiş olabileceği değerlendirilmektedir. İmparatorluk dönemine ait heykeltıraşlık eserlerin çevresinde bulunmuş olması, havuzun bir villa ya da kırsal bir yapılar topluluğunun parçası olabileceği ihtimalini gündeme getirmektedir. Ayrıca bazı kaynaklarda havuzun olası bir yüzme havuzu ya da kutsal alanın parçası olarak tasarlanmış olabileceği belirtilmektedir.
Güncel Durum ve Koruma Çalışmaları
Günümüzde Roma Havuzu büyük ölçüde iyi korunmuş durumdadır. 1946 ve 1960’lı yıllarda temizlik ve onarım çalışmaları yapılmış; 1996–1997 yıllarında ise Alman araştırmacılar tarafından yapı belgeleme ve planlama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Niğde Valiliği’nin hazırlayacağı master plan kapsamında, havuzun aslına uygun bir şekilde restore edilerek turizme kazandırılması hedeflenmektedir.
