Sabahattin Zaim, Türkiye’de çalışma ekonomisi, sosyal siyaset ve İslâm ekonomisi alanlarında eserler vermiş akademisyen, iktisatçı ve eğitimcidir. 1926 yılında Makedonya’nın Üsküp şehrine bağlı İştip kasabasında doğan Zaim, 1934’te ailesiyle birlikte Türkiye’ye göç ederek İstanbul’a yerleşmiştir. Yükseköğrenimini 1947’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde tamamlamış, 1953 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsü’nde akademik hayata başlamıştır. Yaklaşık yarım asırlık akademik kariyeri boyunca çeşitli kamu ve sivil toplum kuruluşlarında görev alan Zaim, Türkiye’de iktisat ve sosyal siyaset çalışmalarının kurumsallaşmasına katkıda bulunmuştur. 10 Aralık 2007’de 81 yaşında vefat eden Sabahattin Zaim’in adı, vefatından sonra çeşitli eğitim kurumları ile 2010 yılında kurulan İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi’nde yaşatılmaya devam etmektedir.

^{Sabahattin Zaim İnfografiği (Anadolu Ajansı)}

Erken Yaşamı ve Ailesi

Sabahattin Zaim, 1926 yılında Makedonya’nın Üsküp şehrine bağlı İştip kazasında dünyaya geldi. Babasının adı Mehmed Efendi, annesinin adı Saime Hanım’dır. Aile kökeni baba tarafından XVII. yüzyılda Konya’dan Balkanlar’a göç eden ve bölgedeki fetihlere katıldığı için İştip’te kendisine zeâmet verilen Aslan Zaîm’e dayanmaktadır; “Zaim” soyadı da bu görevlendirmeye atfen kullanılmaya başlanmıştır. Anne tarafından ise aile soyu, aynı yüzyılda Kafkaslar’dan Köprülü’ye yerleşen Kara Otmanlı Ali Ağa’nın oğlu Âyan Ahmed Ağa’ya kadar uzanmaktadır.

Ailesi, I. Dünya Savaşı sonrasında Yugoslavya’da Türk ve Müslümanlara yönelik artan baskılar nedeniyle 1934 yılında Türkiye’ye göç ederek İstanbul’a yerleşmiştir.

Eğitim Hayatı

Sabahattin Zaim, eğitim hayatına 5 yaşındayken İştip’te başlamıştır. Sabahattin Zaim, ilköğretimine ailesinin 1934 yılında Türkiye’ye göç etmesinin ardından İstanbul Fatih’teki Fethiye İlkokulu’nda devam etti. İlkokulu 1937 yılında tamamladıktan sonra 1940 yılında Fatih Ortaokulu’ndan mezun oldu. Ortaöğretim sürecini, 1943 yılında klasik şubeden mezun olduğu İstanbul Vefa Lisesi’nde sürdürdü; burada aldığı eğitimin kapsamı içinde Latince ve İngilizce dersleri yer aldı.

Zaim, 1943 yılında yükseköğrenim giriş sınavını kazanarak Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İdarî Şube’ye kaydoldu ve 1947 yılında bu fakülteden mezun oldu. Lisans eğitimini tamamladıktan sonra 1950 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezuniyet denkliği aldı.

Kaymakamlık Yılları (1947-1953)

Sabahattin Zaim, yükseköğrenimini tamamladıktan sonra devlet hizmetine 1947 yılında İstanbul’da maiyet memuru olarak başladı. Bu görev kapsamında 1947–1949 yılları arasında Fatih ve Eyüp ilçelerinde kaymakam vekilliği yaptı. Maiyet memurluğu ve vekâlet döneminin ardından 1950 yılında asaleten kaymakamlık görevine geçti ve Malatya’nın (günümüzde Adıyaman) Kâhta ilçesinde kaymakam olarak görevlendirildi. Kâhta’daki görevinin ardından Sinop’un Ayancık ve Kastamonu’nun Abana ilçelerinde kaymakamlık yaptı; bu görevleri 1950–1953 yılları arasında sürdürdü.

Bu süreçte Zaim, görev aldığı ilçelerin idari yapısına ilişkin çalışmalar yürüttü; kaymakamlık yılları, kamu yönetimindeki ilk resmî tecrübesini oluşturdu. Akademik kariyerine geçişi ise bu dönemin sonunda gerçekleşti.

^{Sabahattin Zaim (Anadolu Ajansı)}

Akademik Hayatı

Sabahattin Zaim, 1953 yılında kaymakamlık görevinden ayrılarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsü’nde asistan olarak akademik hayata başladı. Doktora çalışmalarını aynı fakültede sürdürerek 1955 yılında doktor unvanını aldı. Doktora sürecinde ders aldığı isimler arasında Gerhard Kessler, Fritz Neumark ve Alfred Isaac gibi dönemin Almanya’dan Türkiye’ye gelen akademisyenleri bulunmaktaydı.

Zaim, doktorasını tamamladığı yıl olan 1955’te Amerika Birleşik Devletleri’ne giderek Cornell Üniversitesi’nde akademik çalışmalar yürüttü. Cornell’de doçentlik tezini hazırladı ve Türkiye’ye dönüşünün ardından doçentlik sınavını vererek 1957 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsü'nde kadrolu öğretim üyesi olarak görev almaya başladı. 1957–1965 yılları arasında aynı kürsüde doçent unvanıyla öğretim faaliyetlerini sürdürdü. Bu dönemdeki çalışmaları sosyal siyaset, işgücü, prodüktivite ve sanayi yapıları gibi alanlarda yoğunlaşmış olup ilerleyen yıllarda bu konular etrafında daha kapsamlı araştırmalar yürütmesine zemin oluşturdu.

1963 yılında profesörlük için gerekli ikinci yabancı dili öğrenmek amacıyla Batı Almanya’ya giden Zaim, 1963–1964 döneminde Münih Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. Türkiye’ye dönüşünün ardından 1965 yılında profesörlük unvanını aldı ve İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde profesör olarak görev yapmaya başladı. Profesörlük dönemi boyunca sosyal siyaset, çalışma ekonomisi ve işgücü piyasaları alanlarındaki ders ve araştırma faaliyetlerini sürdürdü.

Zaim, 1979 yılında Sosyal Siyaset Kürsüsü Başkanlığına getirildi ve bu görevini İstanbul Üniversitesi’ndeki emekliliğine kadar sürdürdü. İstanbul Üniversitesi bünyesinde yürüttüğü temel akademik görevler arasında lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde ders verme, araştırma projelerini yürütme ve kürsü yönetimi bulunmaktaydı. Ayrıca 1973–1980 ve 1983–1993 yılları arasında İstanbul Üniversitesi İşletme İktisadı Enstitüsü’nde öğretim üyeliği yaptı.

Sabahattin Zaim, İstanbul Üniversitesi’ndeki asli öğretim üyeliği görevini Temmuz 1993’te yaş haddinden emekli olarak tamamladı.

Yurt Dışı Akademik Görevleri

Sabahattin Zaim’in yurt dışındaki ilk akademik görevi, 1955–1957 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’nde Cornell Üniversitesi’nde yürüttüğü çalışmalardır. İkinci akademik görevi ise 1963–1964 yıllarında Batı Almanya’da Münih Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak bulunmasıdır.

1980–1982 yılları arasında Suudi Arabistan’da Cidde’de bulunan Kral (Melik) Abdülaziz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Sosyo-Teknik Etütler Bölümü’nde misafir öğretim üyesi olarak görev yaptı. Bu süre boyunca İstanbul Üniversitesi’nden izinliydi ve iki yıl boyunca ilgili bölümde dersler verdi.

Zaim’in yurt dışındaki en üst düzey akademik idari görevi ise Uluslararası Saraybosna Üniversitesi’ndeki (International University of Sarajevo) kurucu rektörlük görevidir. Bu görevi 2003–2004 yılları arasında yürüttü.

Ayrıca 2006 yılına kadar Makedonya’nın Üsküp şehrinde bulunan Uluslararası Balkan Üniversitesi’nde mütevelli heyeti üyesi olarak görev yaptı.

Sakarya Üniversitesi ve YÖK Üyeliği Dönemi (1993-2000)

Sabahattin Zaim, Temmuz 1993’te İstanbul Üniversitesi’nden yaş haddinden emekli olmasının ardından, aynı yıl yapılan Yükseköğretim Kurulu mevzuat değişikliği kapsamında yeni kurulan Sakarya Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesinde kurucu dekan olarak görevlendirildi. Sabahattin Zaim, 1993–1996 yılları arasında İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dekanı olarak görev yaptığı zamanda 1993–1998 yılları arasında profesör kadrosuyla üniversitede öğretim üyeliğini sürdürdü. Bu dönemde lisans ve lisansüstü düzeyde dersler verdi; ayrıca İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Çalışma Ekonomisi Bölümü’nde yüksek lisans derslerine dışarıdan devam etti.

Zaim, Sakarya Üniversitesi’ndeki görevinden 1998 yılında ikinci kez emekliye ayrıldı. Aynı yıl Yükseköğretim Kurulu üyeliğine atandı ve bu görevi 1998–2000 yılları arasında yürüttü. YÖK üyeliği, Zaim’in Türkiye’de yükseköğretim politikalarının şekillendiği dönemde üstlendiği en üst düzey ulusal idari görevlerden biri olmuştur.

^{Sabahattin Zaim Belgeseli (İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi)}

Bilimsel Çalışmaları ve Akademik Katkıları

Sabahattin Zaim’in akademik çalışmaları, çalışma ekonomisi, sosyal siyaset, işgücü piyasaları, prodüktivite, sanayi bölgeleri, nüfus, gelir politikaları ve İslâm ekonomisi gibi birçok alanda yoğunlaşmıştır. Ayrıca, Zaim’in Türkiye’de çalışma ekonomisi disiplininin kurucuları arasında kabul edildiği ve bu alandaki başlangıç niteliğindeki araştırmalarının işgücü, prodüktivite, iş piyasaları, sanayi bölgeleri, göç hareketleri ve şehir planlaması gibi konuları kapsadığı belirtilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunduğu dönemde gelişmekte olan çalışma ekonomisi literatürünü inceleyerek bu yaklaşımı Türkiye’ye taşımış ve Sosyal Siyaset Kürsüsü’nün kurumsal gelişimine katkıda bulunmuştur.^【1】 

Zaim’in bilimsel çalışmaları arasında doktora tezi İstanbul Mensucat Sanayiinin Bünyesi ve Ücretler (1956) ile Çalışma Ekonomisi (1968) öne çıkmaktadır; bu eserlerden ilki teorik iktisat bilgisinin sanayi yapısına uygulanmasına yönelik bir örnek olarak tanımlanmıştır. Zaim’in hazırladığı diğer eserler arasında Modern İktisat ve İslâm (1969), İslâm ve İktisadî Nizam (1979), Türkiye’de Nüfus Meselesi (1973), Türkiye’de Ücret ve Gelirler Siyaseti (1974), İslâm’ın İktisadî Görüşü (1981), İslâm, İnsan ve Ekonomi (1992) ve Türkiye’nin İktisadî ve Sosyal Gelişmesinde İşgücü ve Prodüktivite Meselelerinin Önemi ve Tesiri gibi çalışmalar yer almaktadır. İlaveten, 1980–1981 yıllarında İslâm Konferansı (OIC) bünyesinde İslâm bankacılığı temsilciliği yaptı; bu görev akademik çalışmalarının uygulama alanlarına yansıyan yönlerinden biri olarak kayıtlara geçmiştir.

İslâm ekonomisi alanında Sabahattin Zaim, uluslararası literatürün Türkiye’de gelişmesinde erken dönem katkı sağlayan araştırmacılar arasında gösterilmektedir. Zaim, İslâm ekonomisi konularını Türkiye’de gündeme taşıyan ilk isimlerden biridir ve bu alandaki literatürü ABD’de bulunduğu dönemlerde inceleme imkânı bulmuştur. 1976’da Mekke’de düzenlenen I. Dünya İslâm İktisadı Kongresi’nde başkan vekili sıfatıyla görev almış, ilerleyen yıllarda İslâm ekonomisi üzerine telif ve tercüme eserler yayımlamıştır.

Zaim’in makaleleri arasında, “İktisadî Faaliyetlerde İslâmî Davranış Tarzı” başlıklı çalışma (1978) ile “Contemporary Turkish Literature on Islamic Economics” başlıklı İngilizce makale (1980) öne çıkmaktadır; bu çalışmalar, hem davranışsal iktisat çerçevesinde İslâmî yaklaşımı tartışmakta hem de Türkiye’de gelişen literatürün uluslararası alanyazına sunulmasını sağlamaktadır.

Sabahattin Zaim, çok sayıda makale, tebliğ ve konferans metni üretmiş olup toplam yayın sayısının 180’ye yaklaştığı belirtilmektedir. Bu çalışmalar arasında işgücü politikaları, ücret teorileri, iş ahlakı, bölgesel kalkınma ve iktisadî davranış biçimleri gibi konuları ele alan akademik metinler bulunmaktadır. Ayrıca literatürün derlenmesine yönelik çalışmalara da katkıda bulunmuş ve Türkiye’nin toplumsal ve ekonomik yapısına ilişkin değerlendirmeler içeren metinler hazırlamıştır.

İdari Görevleri, Kamu Hizmetleri ve Sanayi Kuruluşlarındaki Faaliyetleri

Sabahattin Zaim, akademik çalışmalarının yanı sıra çeşitli kamu kurumlarında ve sanayi kuruluşlarında idari görevler üstlenmiştir. Bu görevler, farklı dönemlerde kamu yönetimi, verimlilik politikaları ve sanayi yapılanmasıyla ilişkili faaliyetleri kapsamaktadır.

Zaim’in kamu hizmetleri kapsamında üstlendiği ilk görev, 1960-1961 yıllarında Türkiye Millî Birlik Komitesi Sosyal İşler Sivil Komitesi üyeliğidir. 1975-1977 yılları arasında Millî Prodüktivite Merkezi Yönetim Kurulu üyeliğinde bulunmuş, bu görev kapsamında Türkiye’de işgücü verimliliği ve prodüktivite politikalarına ilişkin çalışmalara katkı sağlamıştır.

Sanayi kuruluşlarındaki faaliyetleri arasında, 1958-1963 yılları arasında Pancar Motor (Gümüş Motor) Yönetim Kurulu üyeliği yer almaktadır. Ayrıca 1975-1980 yılları arasında SOYTAŞ ve SOYTUR A.Ş.’de Yönetim Kurulu Başkanlığı, 1977-1980 arasında Uzel Traktör Sanayii Yönetim Kurulu üyeliği ve murakıplığı, 1977-1979 döneminde TÜMOSAN Yönetim Kurulu üyeliği, 1975-1978 arasında Anadolu Cam Sanayii A.Ş. murakıplığı görevlerini yürütmüştür.

Finans sektörüyle ilgili faaliyetleri arasında, Faisal Finans Kurumu A.Ş.’de 1998-2001 yılları arasında Yönetim Kurulu Başkan Vekilliği ve Kuveyt-Türk Finans Kurumu’nda 1995’ten itibaren müşavirlik ve Denetim Kurulu üyeliği bulunmaktadır.

Zaim’in idari faaliyetleri, üniversite dışı kurumlarda da sürmüştür. 1977-1979 yılları arasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyeliği yapmış; bunun yanı sıra Milletlerarası İslâm Üniversitesi (İslamabad) Mütevelli Heyeti üyeliğini 1985 yılından sonra yürütmüştür.

Sivil Toplum Kuruluşları ile İlişkileri ve Üyelikleri

Sabahattin Zaim, akademik ve idari görevlerinin yanı sıra çeşitli sivil toplum kuruluşlarında uzun yıllara yayılan faaliyetlerde bulunmuştur.

Uluslararası düzeyde, Milletlerarası Endüstri İlişkileri Cemiyeti (İsviçre), ABD Milletlerarası Endüstri İlişkileri Cemiyeti ve Milletlerarası Müslüman Sosyal Bilim Adamları Cemiyeti (ABD) üyelikleri bulunmaktadır. Ayrıca İngiltere’nin Leicester kentinde yer alan Milletlerarası İslâm İktisatçıları Cemiyeti’nin kurucu üyeleri arasındadır.

Türkiye’de ise çeşitli eğitim, kültür ve düşünce kuruluşlarında kurucu veya mütevelli heyeti üyesi olarak görev yapmıştır. İlim Yayma Cemiyeti ve İlim Yayma Vakfı'nda hem kurucu üyesi hem de mütevelli heyeti üyesi olarak yer almıştır. Türkiye Millî Kültür Vakfı, Türkiye Aydınlar Ocağı ve İslâmî İlimler Araştırma Vakfı'nın kurucu üyesidir. Ayrıca İş Dünyası Vakfı’nın kurucu başkanı ve Anadolu Eğitim Vakfı’nın başkanı olarak görev yapmıştır.

Bunlara ek olarak Mülkiyeliler Birliği üyeliği (üye no: 367) ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti üyeliği (üye no: 6985) de sivil toplum faaliyetleri arasında yer almaktadır. Vefa Lisesi Mezunları Vakfı’nda ise kurucu üye olarak görev almıştır.

Düşünsel Yaklaşımları ve Entelektüel Perspektifi

Sabahattin Zaim’in düşünsel yaklaşımı, özellikle sosyal siyaset, çalışma ekonomisi, muhafazakâr modernleşme, eğitim, insan merkezli kalkınma, din–bilim ilişkisi ve Doğu–Batı mukayesesi eksenlerinde şekillenmiştir.

Zaim’in sosyal siyaset alanındaki yaklaşımı, sosyal siyasetin “çalışma mevzularını ilmî yönden inceleyen bir disiplin” olarak tanımlanmasına dayanmaktadır. Sosyal siyasetin sosyoloji, iktisat ve psikoloji gibi disiplinlere açılan bir çalışma alanı olduğunu belirterek sosyal siyaseti bu boyutlara göre sınıflandırmıştır.^【2】 

Sabahattin Zaim’in entelektüel yaklaşımında “insan”ın merkezî bir unsur olduğu açık biçimde görülmektedir. Onun yaklaşımına göre toplumların kalkınmasında belirleyici faktör insan unsurudur; başarılı toplumların ortak yönü insan kaynağını etkili kullanabilmeleridir. Bu çerçevede Zaim, kalkınmanın insan yetiştirmeye bağlı olduğunu vurgulamaktadır.

Eğitim konusundaki yaklaşımı, Türk eğitim sisteminin toplumsal dinamiklere uygun bir müfredat geliştirememesi eleştirisine dayanmaktadır. Batı modellerinin doğrudan aktarılmasının sonuç vermediğini ve eğitimin toplumsal değerlerle uyumlu olması gerektiğini ifade etmektedir. Ona göre Batı’nın eğitim modelinin aynen alınması kültürel ve zihinsel karşılık bulmadığından istenen sonuçlar elde edilememektedir; eğitim sisteminin hem yerli hem de evrensel bir çizgi izlemesi gerektiği görüşündedir.^【3】 

Din–bilim ilişkisi bağlamında Zaim, modern bilimin dinle çatışma içinde olması gerektiği düşüncesini reddeden akademisyenler arasında gösterilmektedir. Pozitivist bilim anlayışının dinle problemli ilişkisinin bilimsel faaliyetin zorunlu bir unsuru olmadığını savunmuştur. Bu bağlamda, eserlerinin bölüm başlarında ilgili konuyu aydınlatan ayetler kullandığını belirtmektedir.^【4】 

Zaim’in düşünsel çerçevesinde Doğu–Batı karşılaştırması da önemli bir yer tutmaktadır. Modernleşme süreçlerinin toplumsal yapılarda yarattığı farklılıkları ele alırken Türkiye’nin modernleşme deneyiminin Batı’dan farklı bir toplumsal arka plana sahip olduğunu ve bu farklılıklar dikkate alınmadan modernleşme tartışmalarının eksik kalacağını savunmaktadır. Ona göre sanayileşme sürecinin Osmanlı toplumunda kesintiye uğraması ve toplumsal yapıdaki farklılıklar nedeniyle Batı’daki modernleşme sancılarının birebir yaşanmadığı ifade edilmelidir. ^【5】 

Zaim’in düşünsel yaklaşımını etkileyen bir diğer unsur, muhafazakâr modernleşme anlayışı çerçevesinde değerlendirilmektedir. Kaynaklarda, Zaim’in muhafazakâr düşünce dünyasında ilerlemeci ve kalkınmacı bir model oluşturduğu; finans, kalkınma ve eğitim alanlarındaki uygulamalarıyla muhafazakâr modernleşme örneği teşkil ettiği belirtilmektedir. Bu yaklaşım, Batı’nın bilimsel ve teknolojik kazanımlarının benimsenmesi ile kültürel değerlerin korunması arasında bir denge kurulması gerektiği görüşüne dayanmaktadır.^【6】 

Zaim’in entelektüel perspektifinde çok-disiplinli düşünme ve farklı bilim alanlarına açık olma vurgusu da dikkat çekmektedir. Bu çerçevede bilim insanının kendi uzmanlık alanında derinleşirken diğer alanlara da temas etmesini gerekli gördüğünü ifade etmektedir.

^{Sabahattin Zaim Hayatı (TRT Avaz)}

Öğrencileri ve Akademik Mirası

Sabahattin Zaim’in akademik mirası, çeşitli yükseköğretim kurumlarında uzun yıllara yayılan öğretim üyeliği faaliyetleri sonucunda yetiştirdiği geniş öğrenci kitlesi ve bu öğrencilerin Türkiye’nin kamu yönetimi, siyaset, akademi ve iş dünyasında üstlendikleri görevler üzerinden izlenebilmektedir.

Zaim’in öğrencileri ile ilişkisi yalnızca ders faaliyetleriyle sınırlı değildir. Çeşitli zamanlarda öğrencilerini evinde ağırlayarak onlarla görüş alışverişinde bulunmuştur.

Yetiştirdiği öğrenciler içerisinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Nazım Ekren, Beşir Atalay, Kemal Unakıtan ve Nevzat Yalçıntaş, Sami Güçlü gibi çok sayıda önemli isim bulunmaktadır.

Vefatı ve Adını Yaşatan Kurumlar

Sabahattin Zaim, lenf kanseri tedavisi görmekte olduğu dönemde 10 Aralık 2007 gecesi saat 04.15’te, 81 yaşında vefat etmiştir. Vefatını müteakip Fatih Camii’nde kılınan cenaze namazına, dönemin siyasi ve bürokratik çevrelerinden geniş bir katılım gerçekleşmiş; törene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Ahmet Davutoğlu, Nevzat Yalçıntaş, Numan Kurtulmuş, Kemal Unakıtan, Kadir Topbaş ve Ali Coşkun ile siyaset, eğitim ve ekonomi alanlarından çeşitli isimler iştirak etmiştir. Cenaze namazı, dönemin ilmiyye mensuplarından Muhammed Emin Saraç tarafından kıldırılmıştır. Sabahattin Zaim'in cenazesi, törenin ardından Edirnekapı Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedilmiştir. Sabahattin Zaim’in vefatından sonra çeşitli kurumlar tarafından düzenli biçimde anma etkinlikleri gerçekleştirilmiştir.  

Sabahattin Zaim’in vefatının ardından Türkiye’nin çeşitli şehirlerinde, onun akademik ve toplumsal katkılarını kurumsal düzeyde yaşatmayı amaçlayan eğitim yapıları oluşturulmuştur. Bu kapsamda, İlim Yayma Vakfı tarafından 2010 yılında kurulan yükseköğretim kurumu “İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi”, Zaim’in ismini taşıyan en kapsamlı ve kurumsal nitelikli eğitim yapısıdır. İstanbul’un yanı sıra Sakarya ve Gaziantep birçok ilde de Zaim’in adını taşıyan çeşitli öğretim kurumları ve yurtlar kurulmuştur.

Ödülleri

“Türk Millî Kültürüne Hizmet Şeref Armağanı”, Türkiye Millî Kültür Vakfı, 7 Şubat 1990.

“İslâm Ekonomisi Dünya Ödülü”, İslâm Kalkınma Bankası, 1992.

“İslâm Bankası Ödülü”, LARIBA Banking, Los Angeles, Amerika Birleşik Devletleri, 1996.

“Üstün Hizmet Ödülü ve Şeref Üyeliği”, Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD), 2002.

“Üstün Hizmet Ödülü”, Türkiye Yazarlar Birliği, 2003.

“Vakıf İnsan’a Şükran Ödülü”, Birlik Vakfı, 9 Mayıs 2005.

“Üstün Hizmet Ödülü ve Madalyası”, Türkiye Büyük Millet Meclisi, 2 Mayıs 2006.^【7】 

Eserleri ve Yayınları

Sabahattin Zaim’in 20 kitabı ve 174 makalesi bulunmaktadır.

Kitapları

• İstanbul Mensucat Sanayiinin Bünyesi ve Ücretler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, 1956.
• Türkiye'nin İktisadî ve Sosyal Gelişmesinde İşgücü ve Prodüktivite Meselelerinin Önemi ve Tesiri, Yakın ve Ortadoğu Enstitüsü Yayınları No: 5, 1962.
• Türkiye Fikir İşçileri ve İstihdam Şartları, Türkiye Harsî ve İçtimaî Araştırmalar Derneği Yayını, İstanbul, 1962.
• Bursa Vilayetinin İktisadî Bünyesi ve Gelişme İmkânları Hakkında Ön Proje, müşterek eser, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi ve Bursa Ticaret Odası, İstanbul, 1962.
• İşletme İdaresi ve Moral, tercüme, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1962.
• Modern İktisat ve İslâm, Millî Türk Talebe Birliği Basın Yayın Müdürlüğü Neşriyat Bürosu, İstanbul, 1969.
• İktisadî Doktrinler, Özel Galatasaray Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu, İstanbul, 1970.
• Bölge ve Şehir Planlaması Yönünden İstanbul Sanayi Bölgeleri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1971.
• Çalışma Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları ve Filiz Kitabevi, çeşitli baskılar (1962, 1968, 1972, 1975, 1977, 1981, 1986, 1990, 1992, 1997).
• Türkiye'de Ücret ve Gelirler Siyaseti, Türkiye İşveren Sendikası Yayınları, Ankara, 1974.
• Türkiye'de Nüfus Meselesi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1973.
• Ortadoğu Ülkeleri Arasında İktisadî İşbirliği İmkânları, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.
• İslâm ve İktisadî Nizam, Tekbir Yayınları, Karabük Şubesi, 1979.
• İslâm'ın İktisadî Görüşü, Yeni Asya Yayınları, İstanbul, 1981.
• Dünya İslâm Ticaret Merkezi – World Islamic Trade Center, Ekonomik Rapor, Türkçe ve İngilizce, Ankara, 1985.
• İslâm, İnsan ve Ekonomi, 1. ve 2. baskı, Yeni Asya Yayınları, İstanbul, 1989 ve 1992.
• Survey of Muslim Education: Turkey, The Islamic Academy, Cambridge, Birleşik Krallık, 1985 (Sabahattin Zaim ve Necla Dinçar).
• Türk ve İslâm Dünyasının Yeniden Yapılanması, 2. baskı, Nil Anonim Şirketi, İzmir, 1997.
• Türkiye'nin Yirminci Yüzyılı, İşaret Yayınları, İstanbul, 2005.
• Hatıralarım, İşaret Yayınları, İstanbul, 2008.^【8】 

Makalelerinden Bazıları

• “Türkiye'nin Millî Ücret Siyaseti”
• “İktisadî Devlet Teşebbüslerinde Prodüktivite ve Rantabilite”
• “Sanayileşmenin Türkiye'nin Sosyal ve İktisadî Gelişmesine Tesiri”
• “Avrupa Ortak Pazarı ve Türkiye”
• “Türkiye'de Toplu Sözleşme Düzeninin İktisadî ve Sosyal Sahadaki Tesirleri”
• “İslâm Ülkeleri Arasında İktisadî İşbirliği İmkânları”
• “Toplu Sözleşmelerde Değişken Ücret Uygulaması (Eşel–Mobil)”
• “İşçi ve İşveren Kuruluşlarının Sosyoekonomik Önemi”
• “Socio-Economic Problems of Rapid Urbanization: ‘The Middle East City, Ancient and Traditions Confronts a Modern World’”
• “Vakıflarımızın İktisadî ve Sosyal Açıdan Değerlendirilmesi”
• “Mimar Sinan Döneminin İktisadî Durumu”
• “Modern Education in Turkey, Cambridge, United Kingdom”
• “Türkiye'nin İktisadî Meselesi: İç Borç Faiz Sarmalı”^【9】 

Tebliğ Verilen Milletlerarası Seminer ve Konferanslardan Bazıları

• Fifth International Conference on Islamic Economics, Bahreyn, 2003; Dördüncü Konferans, Loughborough, Birleşik Krallık, 2000; Üçüncü Konferans, Malezya; İkinci Konferans, Pakistan; Birinci Konferans, Mekke, Suudi Arabistan, 1976.
• International Seminar on Monetary and fiscal Policy in Islam, Mekke, Suudi Arabistan, 1978.
• First World Conference on Muslim Education, Mekke, Suudi Arabistan, 1977; Üçüncü Konferans, Bangladeş; Beşinci Konferans, Kahire, Mısır.
• Conference of World Assembly of Muslim Youth, Nairobi, Kenya; İstanbul, Türkiye; Çanakkale, Türkiye; Girne, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, 1982, 1980, 1979, 1978.
• International Conference of Fosis (Federation of Students Islamic Societies), Loughborough, Birleşik Krallık, 1976.
• First World Conference on Solidarity in Science and Technology among Muslim Countries, Riyad, Suudi Arabistan, 1976.
• Islamic World Youth Conference, Trablus, Libya, 1973.
• Conference of International Industrial Relations, Londra, Birleşik Krallık, 1972; Cenevre, İsviçre, 1967; Philadelphia, Amerika Birleşik Devletleri, 1962.
• International Conference on Industrial Relations System in Islam, İslamabad, Pakistan, Nisan 1992. ^【10】