Sakarmeke (Fulica atra), ralligiller (Rallidae) familyasından, sucul habitatlarda yaşayan, yaygın ve tanınabilir bir kuş türüdür. Türkiye’de en sık rastlanan su kuşlarından biri olup geniş bir dağılım alanına sahiptir.
Tanım ve Fiziksel Özellikler
Sakarmeke, bodur yapılı, yuvarlak sırtlı ve kuyruklu, grimsi siyah gövdeli bir su kuşudur. Erişkin bireylerin en ayırt edici özelliği, siyah tüyleriyle kontrast oluşturan parlak beyaz gagası ve alın plakasıdır. Gözleri kırmızı, bacakları yeşilimsi ve parmakları perdeli değil, lobludur. Kanatlarının alt kısmı daha açık renkte olup uçuş sırasında ince, beyaz bir firar hattı seçilir.
Genç bireylerin yüzü ve göğsü beyazımsı, yanları gri-kahverengi, gözleri kahverengidir; alın plakası bulunmaz. İlk kışındaki gençlerin gagası daha kirli beyaz ve plakası küçüktür. Sakarmeke sudan doğrudan havalanmakta zorlanır; genellikle kanat çırparak su üzerinde koşar ve ardından uçar.
Habitat
Sakarmeke, bitki örtüsü zengin olan tatlı ve az tuzlu suları tercih eder. Göller, baraj gölleri, göletler, lagünler, sazlık ve kamışlık alanlar ile drenaj kanalları başlıca yaşam alanlarını oluşturur. Deniz kıyıları, limanlar, boğazlar ve akarsu ağızlarında da görülebilir. Parklardaki büyük süs havuzlarında da bulunabilir.
Yayılış
Türkiye’nin tüm bölgelerinde uygun sulak alanlarda üreyen sakarmeke, ülkemizde en yaygın ve en kalabalık su kuşudur. Kış aylarında kuzeyden gelen göçmen bireylerle popülasyonu artar. Dünya genelinde Palearktik bölge, Hindistan, Java, Kuzeybatı Yeni Gine, Avustralya ve Tasmanya’ya kadar geniş bir coğrafyada yayılış gösterir.
Beslenme
Sakarmeke omnivor beslenir. Diyetinin büyük kısmını sucul bitkiler, tohumlar ve tahıllar oluşturur; bunun yanında böcekler, larvalar, solucanlar, kabuklular ve midyeler de tüketir. Bazen ördeklerden yiyecek çaldığı gözlemlenir. Sığ sularda dibe dalarak veya yüzeyden topladığı besinlerle beslenir; yiyeceklerini çoğunlukla suyun yüzeyine çıkararak yer.
Üreme ve Biyoloji
Sakarmeke yerli, kısmen göçücü ve sürü halinde yaşayan bir türdür. Yuvasını saz ve kamışlarla su üzerinde veya bataklıklarda yapar; yüzen yuvalarını bitki saplarıyla çevredeki sazlara bağlar. Çoğu zaman koloniler hâlinde yuvalanır.
Üreme yaşı 1–2 yıl olup yaşam süresi yaklaşık 18–19 yıldır. Mart–Eylül ayları arasında üreme gösterir. Dişi 57×38 mm boyutlarında yumurtalar bırakır; kuluçka süresi 21–24 gündür. Yavrular hem dişi hem erkek tarafından beslenir ve 8 haftada uçabilir hale gelir. Yılda bir veya iki kez tüy değiştirir; bu dönemde uçuş yeteneğini geçici olarak kaybedebilir.
Davranış
Sakarmeke girişken bir kuştur. Uçuşa kalkmadan önce su yüzeyinde bir süre koşar. Dalış yapmadan önce tüylerinin arasına hava hapsederek batmasını engeller. Bölge savunması sırasında alın plakasını suya yaklaştırıp kanatlarını geriye ve yukarıya kaldırarak tehdit davranışı sergiler.
Ayrıca akşamüstü banyolarında kafasını defalarca suya sokup çıkarır ve ardından ayaklarını birbirine vurarak su üzerinde silkelenir.
Ses
Sakarmekenin sesi yüksek, metalik “pit”, genizden gelen “piyu” ve kurbağa sesine benzeyen boğuk “köv” şeklinde tarif edilir.
Yerel Adlar
Türkiye’de farklı yörelerde “sakar meke”, “meke”, “büyük saz tavuğu”, “kara ördek”, “karakuş” adlarıyla da bilinir.
