Saklı pay, mirasbırakanın ölüme bağlı tasarruflarıyla veya sağlararası kazandırmalarıyla üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği, kanun tarafından belirli yasal mirasçılar lehine korunan miras payını ifade eder. Bu kurum, mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünü, en yakın aile üyelerinin miras haklarını güvence altına alacak şekilde sınırlar. Mirasbırakan, terekesinin yalnızca saklı paylar dışında kalan kısmı (tasarruf edilebilir kısım) üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.

Saklı Paylı Mirasçılar

Türk Medeni Kanunu (TMK), kimlerin saklı paylı mirasçı olduğunu sınırlı sayıda ilkesine göre belirlemiştir. Buna göre, saklı pay hakkına sahip olan yasal mirasçılar şunlardır (TMK madde 505):

• Altsoy: Mirasbırakanın çocukları, torunları ve onların devamı olan soyu.
• Ana ve Baba: Mirasbırakanın annesi ve babası. Ancak, bunlar yalnızca altsoyun bulunmadığı durumlarda mirasçı olurlar ve dolayısıyla saklı pay hakları da bu koşula bağlıdır.
• Sağ Kalan Eş: Mirasbırakanın evlilik birliği devam ederken vefat etmesi halinde hayatta olan eşi.

Geçmişte kardeşler de saklı paylı mirasçılar arasında sayılırken, 4 Mayıs 2007 tarihinde yapılan kanun değişikliği ile kardeşlerin saklı paylı mirasçılığı kaldırılmıştır.

Saklı Pay Oranları

Her saklı paylı mirasçının saklı payı, kendi yasal miras payının belirli bir oranı olarak hesaplanır. TMK'nın 506. maddesine göre bu oranlar aşağıdaki gibidir:

• Altsoy için: Yasal miras payının yarısı (1/2).
• Ana ve Babadan her biri için: Yasal miras payının dörtte biri (1/4).
• Sağ Kalan Eş için:
• Altsoy (birinci zümre) veya ana ve baba zümresi (ikinci zümre) ile birlikte mirasçı olması hâlinde, yasal miras payının tamamı.
• Diğer hâllerde (üçüncü zümre ile birlikte mirasçı olduğunda veya tek başına mirasçı olduğunda), yasal miras payının dörtte üçü (3/4).

Saklı Payın Korunması: Tenkis Davası

Mirasbırakanın, yaptığı ölüme bağlı tasarruflar veya tenkise tabi sağlararası kazandırmalarla saklı paylı mirasçıların bu haklarını zedelemesi durumunda, saklı pay sahiplerine bu haklarını korumak için "tenkis davası" açma imkânı tanınmıştır.

Tenkis davası, saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçıların, mirasbırakanın tasarruf edilebilir kısmı aşan tasarruflarının, kendi saklı paylarını tamamlayacak ölçüde indirilmesini talep ettikleri bir davadır. Tenkis, yani indirim işlemi, kanunda belirtilen bir sıraya göre yapılır. Buna göre, saklı pay tamamlanıncaya kadar önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yeterli olmazsa, en yeni tarihli olandan başlanarak geriye doğru gitmek suretiyle sağlararası kazandırmalardan indirim yapılır. Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan kazandırmalar ise en son sırada tenkis edilir.

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda ise mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Ancak tenkis iddiası, bir savunma (defi) olarak her zaman ileri sürülebilir.