Şapinuva, Çorum ili Ortaköy ilçesinin üç kilometre güneybatısında, Çorum kent merkezine 53 kilometre uzaklıkta yer alan bir ören yeri ve antik kenttir. Antik kent, Çekerek Nehri’nin bir kolu olan Özderesi Vadisi’nin kuzey yamaçlarında, doğuya doğru alçalan bir plato üzerine kurulmuştur. Yaklaşık 9 km²’lik bir alana yayılan yerleşim, aşağı ve yukarı şehir olmak üzere ikiye ayrılır. Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya giriş yollarından biri olan Kelkit Vadisi’nin ucundaki konumu, Şapinuva’nın stratejik önemini artırmıştır.
Şapinuva Ören Yeri (Türkiye Kültür Portalı)
Tarihî Önemi ve İşlevi
Şapinuva, Hitit İmparatorluğu döneminin önemli bir askerî, dini ve idari merkezidir. Büyük Kral II. Tuthaliya ve eşi Kraliçe Taduhepa döneminde, MÖ 14. yüzyılın ilk yarısında önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Hitit belgelerinde, Şapinuva'nın yüksek idari statüsüne işaret eden yazışmalar yer almaktadır. Tokat Maşat Höyük’te ele geçen bir tablette geçen emir, kentin askeri ve yönetsel işlevlerine dair doğrudan bir kanıt sunar. Kentte, kraliyet ailesine ait saray yapılarının ve ordu komutanlığı gibi birimlerin varlığı belgelenmiştir.
Şapinuva Ören Yeri (Türkiye Kültür Portalı)
Arkeolojik Keşif ve Kazı Çalışmaları
Şapinuva, 1988–1989 yıllarında Prof. Dr. Aygül Süel ve Dr. Mustafa Süel tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmalarıyla keşfedilmiştir. Kazı çalışmaları 1990 yılında başlamış ve günümüzde Hitit Üniversitesi bünyesinde sürdürülmektedir. Kazılar iki ana bölgede yürütülmektedir: Tepelerarası Bölgesi ve Ağılönü.
Tepelerarası Bölgesi
Bu bölgede, çeşitli anıtsal yapılar, koruma duvarları ve arşiv alanları tespit edilmiştir. A Binası olarak adlandırılan yapı, 2500 m²’lik simetrik planlı bir anıtsal yapıdır ve üç farklı arşive ait yaklaşık 4000 çivi yazılı tablet ve tablet parçası burada ele geçirilmiştir. Tabletler; idari, askeri, dini ve siyasi içeriklidir. Bu belgeler, II. Tuthaliya ve Kraliçe Taduhepa’nın burada hüküm sürdüğünü göstermektedir.
B Binası, 150 metre doğuda, rampalı ve çift kapılı girişi olan bir yapıdır. Yapıda yaklaşık bir tonluk 70 kadar küp bulunmuş olup ticari amaçla kullanıldığı değerlendirilmektedir. 120 metre güneyde yer alan C Binası ise dini amaçlı bir yapı olup üç bölümlüdür. D Binası ise tören salonu, kabartmalı ortostatlar【1】 ve L biçimli bir salon ile dikkat çeker. Salon içerisinde törensel amaçla kullanıldığı düşünülen bir havuz da bulunmaktadır. Ayrıca, bölgede Hitit dönemine ait metal atölyeleri de tespit edilmiştir.
Ağılönü Bölgesi
Tepelerarası Bölgesi'nin yaklaşık 600 metre kuzeyinde, sel yataklarıyla çevrili bir yarımada görünümündedir. Burada 2000 yılından itibaren sürdürülen kazılarda işlikler ve dükkânlar ortaya çıkarılmıştır. Buluntular arasında ritüel amaçlı hayvan başlı testiler yer alır. Ağılönü'nün kuzeyinde, 12 katmanlı taş döşemeli bir alan ve bu döşemenin güneyinde, içinde sıvı ve yakma sunularının yapıldığı kurban çukurları tespit edilmiştir. Bu alan Anadolu arkeolojisinde benzersiz niteliktedir.
Dilsel ve Kültürel Veriler
Kazılarda ele geçen tabletlerin önemli bir kısmı Hititçe olup, Hattice, Hurrice ve Akadca yazılmış metinler de mevcuttur. Tabletler, arşiv niteliğinde olup büyük oranda Orta Hitit dönemine (MÖ 14. yüzyıl) aittir. Metinlerde askeri emirler, yönetsel yazışmalar, dini metinler ve kehanet belgeleri yer alır.
Turizm ve Günümüzdeki Durumu
Şapinuva, günümüzde hem kültür hem doğa turizmine açık bir destinasyon olarak değerlendirilmektedir. Hitit Yolu kültür rotası içinde yer alan ören yerinin yakınında İncesu Kanyonu Kültür Parkı bulunur. Şapinuva, Hattuşa, Alacahöyük ve Çorum Arkeoloji Müzesi ile birlikte Hitit turizmi kapsamında önerilen bir duraktır. Ziyaret güzergâhı genellikle Tepelerarası ve Ağılönü bölgelerini kapsamaktadır.
